Alles word toe swart voor my

Swart is die donkerste kleur in die kleurspektrum. Dit word gedefinieer as "die totale afwesigheid van lig of kleur" of as "'n mengsel van alle kleure of kleur-pigmente". Dit is die kleur wat alle lig absorbeer, nie weerspieël nie en dus verskyn as ontbloot van die orde. - https://af.wikipedia.org/wiki/Swart

Patrollie ry is die kern van misdaad voorkoming. Polisiepatrollies speel 'n baie belangrike rol in die bekamping van misdaad en skep ‘n gevoel van veiligheid onder die publiek en ontmoedig misdadigers om misdade te pleeg. Indien dit reg gedoen word, skep dit ook vertroue tussen die gemeenskap en die polisie. Die reg doen kom saam met skoon en netjiese voertuie en goed geklede en parate polisie beamptes. Dissipline en paraat loop saam met beskerm en dien.
 
Sersant Fires was een van daai slaggereed, oorentoesiasties, parate manne. Streng, altyd pynlik netjies en gedissiplineerd en het dieselfde dissipline op sy ondergeskiktes afgedwing. Hy het elke dag parade en inspeksie gehou. Almal se uniform moes dieselfde wees, nie somers drag met winters drag gemeng of veld drag met uniform saam geflans nie. As een ‘n baadjie aan het, moet almal een aan hê. Blink skoene só gepoets dat jy jouself kon sien daarin, hare mooi gesny en netjies vasgebind vir die dames, pet op die kop en sakke leeg. Jou sakboek op datum aangeteken en voertuig skoon en blink met logboek op datum.
 
Om patrollie te ry was nie enige man se voorreg nie, nee dit was net die voorreg van die wyk Sersant en sy bemanning, gewoonlik die mees senior lid aan diens en dit was die voorreg van Sersant Rooies en sy bemanning of “crew” Konstabel Elias Ndlovu. Saam was hulle ‘n gedigte span en het tydens elke skof ten minstens een arrestasie gemaak. Verder was hulle taak om die res van die skof te besoek en seker te maak dat ordentlike polisiëring plaasvind op straat en dat wet in orde gehandhaaf word. Sersant Fires was die aanklag kantoor bevelvoerder en ook skof leier en het dinge per radio vanaf die stasie gekoördineer. Die res moes hekwag diens doen, voet patrollie stap en in die aanklag kantoor dienste verrig.
 
In die polisie het almal ook byname gehad en die oorsprong van so ‘n bynaam is gewoonlik afkomstig van ‘n ou se van soos Fires Van Vuuren, of Vissie Visser, Nella en seker die mees bekendste, Blackie Swart. Almal was op hul rang gevolg deur sy bynaam of van aangespreek, soos Sersant Fires en ander. Konstabels was egter nie op rang aangespreek nie en was nie waardig om aangespreek te word as konstabel nie, behalwe as jy weer moes bewus gemaak word van waar jy op die food chain lê. Konstabels is sommer aangespreek op die van en instruksies was ook so uitgedeel: “Botha!, kom op parade..., of Van der Walt kry jou gat op ‘n drafstap!.
 
Sersant Rooies daarenteen se bynaam is nie afgelei van sy van nie, maar van sy gesig wat so rooi word as hy bedonderd is. Sersant Johannes Gerhardus Louw was sy volle name, maar heet Sersant Rooies onder die manne, maar definitief nie voor hom of in hoorbare afstand nie en hy was van dieselfde stoffasie as Sersant Fires. Sersant Rooies was ‘n yster op die skof, altyd reg om op patrollie by te staan en te help met arrestasies. Sy voertuig was sy trots, altyd skoon en netjies en daai 1800 Toyota patrollie bakkie of vangwa was na elke skof gewas en voor elk skof geïnspekteer en hy was oor daai vangwa soos Sersant Fires was oor uniform.
 
Staatsvoertuie in daardie dae was met respek behandel en was deel van die dissipline en magsvertoon van die mag. ‘n Skoon netjiese polisie voertuig het die beeld van die polisie uitgedra en deel van die verhouding van gesag en vertroue tussen die polisie en die publiek. SERVAMUS ET SERVIMUS – OM TE BESKERM EN TE DIEN, die leuse van die polisie moes ten alle tye uitgebeeld en uitgeleef word in jou voorkoms, gedrag en dissipline. Geen polisie voertuig was op die pad toegelaat as dit vuil of nie in volle werkende orde was nie. Indien ‘n voertuig ‘n stamp of krap gekry het, was ‘n volledige ondersoek daarna geloods en moes die bestuurder volle verantwoordelikheid daarvoor aanvaar. Alle ongelukke moes deur ‘n offisier op die toneel bygewoon word en het gewoonlik gelei tot ‘n dissiplinêre verhoor, maak nie saak wie se skuld dit was nie en die voertuig is dadelik onttrek en na die polisie motorhawe verwys vir herstelwerk.
 
Dit is dus ‘n onomwonde feit dat almal graag die patrolliewa wou ry, maar dat niemand kans gesien het vir die verantwoordelikheid en vervelige en oneindige administrasie en verslaggewing wat daarmee gepaard gaan nie, wat nog van al papierwerk en moontlike reperkussies indien die ryding iets sou oorkom? Indien jy ‘n voertuig lisensie gehad het was dit nie ‘n gegewe dat enigiemand die patrolliewa kon ry nie, nee jy moes aansoek doen vir magtiging, waarby jy weer deur ‘n toets gesit word en magtiging voor aansoek doen, slegs deur die stasie bevelvoerder goedgekeur op aanbeveling van adjudant offisier in beheer van logistiek en die skof sersant wat die moeisame bestuurstoets toegepas het.  
 
Dis was dan ook onafwendbaar dat daar soms interessante en snaakse verduidelikings voortgespruit het uit ongelukke waarby van die bestuurders van hierdie patrollie voertuie betrokke was. Soms moes innoverende relase van gebeure voorgelê word om uit die moeilikheid te bly of te verhoed dat jy vir beskadiging van staatseiendom aangekla gaan word wat ook dan kan lei tot die opskorting van die magtiging om ‘n staatsvoertuig te bestuur.      
 
So was dit dan ook toe sersant Rooies eendag tydens die eet van ‘n draai roomys in ‘n oomblik van swakheid sy aandag vir ‘n breukdeel van ‘n sekonde van die pad na die roomys wat op sy broek gedrup het moes verskuif. Met die opkyk was dit klaar te laat en het ‘n voertuig skielik voor hom tot stilstand gekom. Sersant Rooies het met mening gerem, maar onvermydelik met die peper duur Mercedes C230 Coupé se gat te kenne gemaak. Die oorblywende roomys in skakerings van wit, pienk en bruin het op sy ligblou somers hemp beland. Dit het sonder twyfel gepaard gegaan met gekruide taal en ‘n paar impulsiewe vyandige verwysings na onwelvoeglike anatomie. Hoe sê hulle? ....elke gek het sy gebrek.
 
Sersant Rooies was in die sop en moes baie vinnig en flink ‘n plan maak. Hy beveel onmiddellik vir Ndlovu, sy bemanning om sy baadjie uit te trek en vir hom te gee, en trek dit bo oor sy uniform aan om enige bewys van ‘n roomys weg te steek. Intussen vlieg hy by die deur uit om hom na die verwarde en emosionele dame van die Mercedes te snel. Hy stel onmiddellik die jong en goed versorgde dame, wat meer bekommerd is oor wat haar man aan haar gaan doen as die skade aan die voertuig, dat sy oor niks moet bekommer nie, maar dat hy wat sersant Rooies is alles onder beheer het en sal sorg dat sy niks oorkom nie en dat die polisie alle skade sal betaal.
 
Ter selfde tyd blaf sersant Rooies sarsies instruksies na Ndlovo om die beheerkamer te kontak en die diens offisier na die toneel te ontbied, die verkeer te beheer en te sorg dat die bakkie netjies skoon is binne in, sodat dat daar geen sweempie van roomys of iets dergeliks sal wees nie. Met sy hande vol met die emosionele bestuurder van die Mercedes en die skare wat nou begin saamdrom raak sersant al rooier en moeriger. Gelukkig is die skade gering. Die Mercedes het net ‘n gebreekte agterlig met ‘n effense duik teen die buffer en die ou taai Toyota bakkie het ongedeerd daarvan af gekom.
 
Intussen moet sersant Rooies en konstabel Elias Ndlovu hulle storie agtermekaar kry. Die twee werk al jare saam en verstaan mekaar en vertrou mekaar ten volle. “Luister Ndlovu... sê sersant Rooies. “Ons sê niks van roomys eet nie, verstaan jy?” “Dis reg so sersant..” antwoord Ndlovu vol selfvertroue. Sersant Rooies gaan voort: “My storie is soos volg, ons het patrollie spoed gery en gekyk vir handsak diewe en sakkerollers soos ons altyd doen in spitstyd”. Sersant Rooies gaan ernstig voort met sy relaas en sy gesig nou ‘n ligter skakering van pienk terwyl Ndlovu aandagtig luister. ”Ek het die hele dag nie lekker gevoel nie en my kop was baie seer....en ek het al slegter gevoel deur die dag”. Sersant Rooies bly vir ‘n oomblik stil in diep denke en kyk na Ndlovu...”is jy nog met my Ndlovu?”... “Ja Sersant ek het gesien jy voel sleg en was sommer bietjie wit by die geseg.”...”net so, jy verstaan mooi....en toe word alles net swart voor my en toe ek weersien toe stop die Mercedes dood voor my!?”...”Verstaan jy?”. Ndlovu knik sy kop, glimlag en wys vir sersant Rooies bevestigend ‘n duim in die lig om te wys hy het die storie. “Onthou alles het net swart voor my geraak voor die blerrie vrou sommer so kom dood stop het vir niks...”
 
Met die aankoms van die diens offisier op die toneel is dit toe nie Luitenant Barries Badenhorst soos verwag nie. Luitenant Badenhorst was nog jonk en het sy rang met boeke kennis gekry, nie harde polisie ervaring nie en met hom sou daar dadels van kom. Die diens offisier aan diens was Kaptein Spyker Van Wyk, die stasie se speur bevelvoerder. Kaptein van Wyk was ‘n ou hond wat gou ‘n geurtjie aan ‘n storie kon ryk en hy was berig vir sy kort humeur. Daar was al na hom verwys dat hy so geïrriteerd is dat hy fok as ‘n komma gebruik. Sersant Rooies en Konstabel Ndlovu salueer die Kaptein gespanne en weet nóú moet hulle hul storie mooi agter mekaar kry. Kaptein van Wyk stap nader en vra: “Wie was die drywer wat my middag tee kom kortknip het?” Sersant Rooies stap vorentoe en salueer sommer weer die Kaptein: “Dit was ek Kaptein...” Die Kaptein gluur hom aan bo-oor sy morsige dik snor en mompel: “Dan wil ek nie met jou praat nie, maar met jou bemanning, wie is jou crew Sersant? Vra die Kaptein moedswillig. “Dis sal Konstabel Ndlovu wees Kaptein” en beduie in die rigting van Elias. “Staan nader dat ek hoor wat gebeur het Konstabel....Jy kan maar solank die verkeer gaan reguleer Sersant!, en wys die sersant op die daad ongevoelig die pad.
 
Sersant Rooies is alweer bloedrooi in die gesig, maar hierdie keer van bekommernis en stap hangskouers weg, maar kyk oulaas verleë na die Kaptein en maak groot oë vir Ndlovu, so asof hy wil sê...”onthou wat ons ooreengekom het...” Kaptein Van Wyk leun teen die patrolliewa se modderskerm en maak reg om sy aantekening agter op ‘n boksie dertig Rothman sigarette te maak, “So wat is die storie Konstabel en moenie my tyd mors met stront nie, hoor jy my?”. Konstabel Ndlovu staan amper op aandag en rol ongemaklik sy broek se naat tussen sy duim en voorvinger. “Ek en die Sersant het stadig gery...patrollie spoed...opsoek na handsak diewe en sakkerollers soos elke dag...”. Die Kaptein loer op asof hy toestemming gee om voort te gaan, “Ja en toe?” sê hy ongeduldig. Ndlovu gaan voort: “Die Sersant het nie lekker gevoel vandag nie, hy was maar bietjie wit by die geseg“. Die Kaptein loer ongelowig na Ndlovu en knik wee dat hy moet voortgaan. “Toe ons nog so ry ek sien die Sersant kry swaar en hy voel siek...”.”Moet ek nou elke keer vir jou sê om aan te gaan?...wat toe?!” Ndlovu is nou asvaal en groot sweet druppels vorm op sy voorkop...”en toe ek hom weer kyk, ek kyk en ek sien alles word net swart voor by die sersant en toe stamp ons daai Mercedes”.
 
Dit is nodeloos om te rapporteer dat Kaptein Spyker Van Wyk agter die kap van die byl en die eet van die roomys gekom het. Die Kaptein was ‘n streng, tog regverdige man. Na onderhandeling met die jong dame wat gesoebat het dat niemand haar man moet vertel nie en dat sy eerder die Mercedes self sou laat regmaak en dat sy nie haar man se versekering wou in kennis stel nie, en die feit dat die Toyota niks oorgekom het nie, het Sersant Rooies en Konstabel Ndlovu lig daarvan af gekom. Beide van hulle moes ses maande diens in die radio kamer verrig en vir ‘n maand lank na elke skof die patrolliewa was en skoonmaak. Hulle twee het weer saam patrollie gery en misdadigers vasgetrek, maar nooit weer draai romys geëet aan diens wat duisternis veroorsaak nie.

Ou Legendes

“‘n Legende bevat altyd ʼn historiese kern, ‘n mite nie. ʼn Legende bevat verder ʼn groter element van waarheid as die mite. Dit het daarom ook minder met die bonatuurlike te doen as die mite en ‘n legende het wel soms met onverklaarbare verskynsels te doen wat vir  sommige mense ‘n mite is en vir ander nie, byvoorbeeld die verhaal van die Vlieënde Hollander.” - http://toetentaal.co.za/wp-content/uploads/2017/08/STUDIEVELD-C-Legendes-en-Volksverhale.pdf

Polisie kultuur is een van dissipline, respek en lojaliteit, oënskynlik voor die nuwe bedeling in elk geval. Die grootste vrees en angs van ‘n jong konstabel is om die skerpkant van ‘n Sersant te beleef wat nog gepraat van daai stil bedonderde Adjudant met sy stokkie onder sy arm?  ‘n Offisier het jy soos die plaag vermy, en net om te dink oor wat kan gebeur as jy sou moes deurloop onder daai klas gesag, het enige jong konstabel in ‘n koue sweet laat uitslaan.

Die rangstrukture van die polisie dwing dissipline en gesag af en amptelike opleiding geskied gewoonlik deur die onder offisiere en oorsien deur die offisierskorps, maar nie amptelike opleiding en lewens ervaring is meestal die werk van die ou legendes. Daardie Adjudant Offisiere wat nooit offisiere wou word nie. Dié wat nie gepla was met rang of status nie of wat nie ‘n begeerte gehad het om verplaas te word nie. Hierdie ou legendes is die ruggraat van die polisiediens of die polisie mag soos dit vir ons bekend was en hulle is die eerste om te sê: “alles het begin skeefloop die dag toe die mag ‘n diens geword het!”, of “in die mag was ons gevrees, noudat dit ‘n diens is word ons jammer gekry? Misdaad word nie met simpatie gestop nie man, vrees vir die gereg stop misdaad!” sou een ou legende in die teekamer mor.

Oom Norman en oom Jan was sulke manne. Legendes met jare se kennis en ondervinding. Oom Norman was oorspronklik van die ou spoorweg polisie en oom Jan was al oral, maar sy oorsprong is van Calvinia. Hulle was nog van die ou soort wat nog die langbroek safari pakke gedra het en ‘n kam het deel van sy toerusting uitgemaak. Netjiese agtermekaar manne met hare sypaadjie gekam en blink en netjies gehou met Brylcreem, al het hulle dit ontken. Tussen die sigaret reuk aan hulle was daar ‘n sweempie van Old Spice bespeur. ‘n Parker pen in sy boonste baadjie sak vergesel met ‘n bril kassie of pakkie 30 sigarette. Teetyd het ons aan hulle lippe gehang oor hulle staaltjies en ervaringe, en as jy iets wou weet van enige administrasie was hulle die manne wat jou net een keer die regte manier gewys het.

Hulle het ook nie vuurwapens gedra nie maar was dossier draers of docket draers en was hof manne. Die ouens wat die skuldig bevindings in die hof verseker het. Vaal donkies soos die saak dossiere bekend was, was netjies in die vakkies op hul lessenaars ten toon gestel. Elke dossier het sy plek gehad, nuwe sake, hof sake en onopgeloste sake. Op die dae wat hulle hof toe gaan, was hulle netjies geklee in ‘n pakke, blink skoene, das en “pocket squares” in die baadjie sak. Hulle is ook die eerste om vir jou mooi te laat verstaan in die streekhof kan jy nog wegkom met ‘n ligte pak, maar in die hooggeregshof jaag die regter jou sommer uit as jy durf in die hof inkom sonder ‘n donker statige pak.

Alhoewel hulle ook maar streng was, was dit meer soos ‘n vader figuur wat jou sal aanmaan, maar op die regte pad help. Nieteenstaande die kennis en ervaring wat hulle met jou gedeel het was hulle ook die ouens met die inisiatief en was die organiseerders van ‘n Vrydag middag braai. Hierdie tradisionele “ingewing van die oomblik” Vrydag middag braai het so een maal ‘n maand plaas gevind, gewoonlik die eerste Vrydag na payday. Hierdie maandelikse braaiery was so tradisioneel aan die polisie soos ingelegde vis in die Kaap tydens Paasfees of ‘n bunny chow in Durban. Elke lap baadjie (speurder) of yster baadjie (uniform kollega) het ten minste een maal ‘n maand so braai bygewoon.

Tydens hierdie “herstel van griewe braai” sou meningsverskille aangespreek word, sake bespreek word, inligting uitgeruil word en stres ontlaai word. Indien die meningsverskille bietjie hand uit sou ruk, sou oom Norman die situasie ontlont en as self aangestelde mediator die manne tot verhaal bring. Dit is ook gewoonlik hier waar nostalgiese brokkies inligting gedeel was en oorlog stories uitgeruil is. Dan wanneer daai voggies begin praat na daai “twee” biere per persoon per dag soos voorgeskryf deur staande orders, dan kom die legendariese stories uit van toeka se dae. Soms ‘n stille verwysing of insinuasie van iets geheimsinnig en vertroulik, maar die volle storie kom nooit uit nie. Daar word net so met mistiek verwys na iets wat moontlik was of nog is of nog gaan kom.     

Tydens hierdie braai sou oom Jan se Namakwaland storie vertel talent na vore kom. Hy sou ons met kleur en geur van sy kaskenades vertel het waarvan baie waarskynlik spek skiet was, maar vir die waarheid vertel is. Hy het legio Namakwaland gesegdes en idiome gebruik wat vreemd was vir ons, maar soos heuning van sy tong afgerol het. Sy liefde vir Afrikaans en die platteland, veral Namakwaland was opvallend, treffend en skreeu snaaks. Hy sou na verlede verwys as.. “toe die dooie see nog siek was” of na ‘n onverklaarbare storie verys as .. “dis nou ‘n storie met ‘n vraagteken vir ‘n einde...” of my gunsteling “jy kan nie onder die hoenderstellasie sit en as die hoender op jou kop tjorts wil sê dis die Here se wil nie”.

As daar klaar gebraai was sou die jonges almal besluit om te migreer na ‘n polisie kantien, gewoonlik die Stal, want daai “twee” biere per persoon per dag het hulle net dors gemaak vir nog. Oom Norman met die ronde voete en oom Jan storie verteller sal altyd saamstem en entoesiasties instem om saam te gaan kuier, maar sal net nooit opdaag nie. Maandag sal dit weggepraat word met een of ander interessante staaltjie of gebeurtenis wat hulle onafwendbaar verhoed het om ons te kom vergesel tot laat nag by die kantien. Jy sien hulle het lankal daai balans tussen kameraadskap en gesinslewe wat ons op die harde manier sou leer bemeester.

Op een so braai op ‘n baie reënerige Vrydag het die ouens weereens na die braai opgeruk na die plaaslike polisie oasis. Soos gewoonlik het oom Jan en oom Norman hartstogtelik en oortuigend ingestem om ons te vergesel, maar laat weet dat hulle maar stadig gaan ry weens die gure weer. Soos oudergewoonte het hulle nie opgedaag nie en by verskoning hierdie juweel van ‘n verduideliking verskaf.

Oom Jan:	“Julle weet mos ek ry maar stadig en is nie so gelukkig soos ou Norman wat al ‘n bril kan bekostig nie. Ek sê toe vir ou Norman hy moet maar agter my aanry en kyk laat ek nie die pad byster raak nie, want ek het so uitgesien na daai ou biertjie daar by die Stal. Was jare laas daar...”
Oom Norman:	“Ek sien self nie meer so lekker nie en het dit nie gesous Vrydag nie? Ek’t gedink ons gaan nooit by ons bestemming kom nie”
Oom Jan:	“So ry ek op my eie entjie stadig aan en luister maar na RSG en laat die karre maar verby kom. Ek is dors, maar nie haastig nie ...”
Oom Norman:	“Hy het nie so stadig gery nie, want ek kon hom nie voor my sien nie en het gedink hy het dalk besluit om huis toe te gaan en ons weer te drop soos altyd?”
Oom Jan:	“Gaan loop lê Norman! Ek ry nog al te lekker, maar sukkel om voor my te sien en ek was nie eers onder die prop nie. Ek sien net so nou en dan ‘n kar by my verby gaan en dan verdwyn sy ligte in die reën. Die ruitveërs loop vol spoed, maar die watter bly stroom oor die windskerm en ek kan omtrent niks sien. Ek het later maar die noodligte aangeskakel sodat die ouens kan sien ek is nie so dors nie”
Oom Norman:	“Ek het ook maar gesukkel om te sien met die wat dit wuiwe met klompe gereën het ... ek moes ook maar versigtig ry.”
Oom Jan:	“Skielik hoor ek ‘n klop aan die ruit, skrik my amper uit my ID boek uit ... dag ek het aan die slaap geraak, verongeluk en nou klop hier ‘n engel teen daai spoed aan my ruit?”
Oom Norman:	“Jislaaik, ek't  lekker gelag toe ek die ou donder daar teen die pad sien."
Oom Jan:	“En wie se gesig sien ek buite my my ruit? ...ou Norman! Ek dag ek hallusineer, ... Norman sal mos nooit ‘n engel kan wees nie?”
Oom Norman:	“Nee, die ou bliksem het daar langs die  pad in ‘n plas watter gaan staan met sy hazards aan en soos ‘n trek sprinkaan sit hy agter die stuurwiel met die wipers wat verwoed die reën afvee en hy dink hy ry nog, maar die kar se enjin het lankal uitgesny van die water wat die sparkplugs nat gemaak het.”  ...en wat bedoel jy ek sal nie 'n engel kan wees nie, ek het klaar hel op aarde met misdaad en moord ... ek sal reguit hemel toe gaan.
Oom Jan:	“Ek kon nie verstaan hoekom jaag almal so by my verby op ‘n Vrydag middag nie. Ek dog daar ‘n misdaad toneel, maar hoor geen sirenes nie.”
Oom Norman:	“Die ou donder kan bly wees ek het hom daar langs die pad sien staan ... hy sou tot sonop gery het”
Oom Jan:	“Dat ‘n motor nou so befoutig kan wees ...?”

Ja, dis die ou legendes wat die gom van die polisie was, die ou staatmakers en ratte wat die horlosie laat loop het. Ek wonder wat het van oom Jan en oom Norman geword? Hulle is seker lankal nie meer met ons nie, maar ek glo en vertrou dat oom Norman ‘n vol lewe gehad het, ... goeie wyn het nie ‘n krans nodig nie. Ek wil graag glo dat oom Jan in sy geliefde Calvinia gaan aftree het en ek is seker hy sit elke weeksdag etenstyd in die plaaslike kroeg en deel stories uit met ander Namakwalanders en besoekers aan die kontrei. As beide van hulle die tydelike met die ewige verruil het glo ek die Here het vir hulle ‘n spesiale plekkie saam met al die ander legendes in die hemel geskep, want hulle het hel op aarde gehad met misdaad en moord.

Die Lorrie

“Waar ‘n wil is ‘n weg
Dit is tyd dat ons ophou veg
Terwyl ons harte brand
Skyn daar ‘n silwer rand
Waar ‘n wil is ‘n weg”
Brendan Peyper - Twee Is Beter As Een

ʼn Polisie kantien is een van daai plekke wat net die ouens wat daar uithang sal verstaan. Hierdie instansie is die oase en drinkplek vir moeë siele. Hier word oorlog stories uitgeruil, die dag se uitdagings bespreek en al jou sorge verdrink. Hier koop jy jou drink dingetjie vir ‘n appel en ‘n ui omdat die kantien streng reëls het teen wins maak, maar ook teen die tyd wat dit bedryf kan word. Dit mag slegs oop wees van 17:00 tot 19:00 Maandae tot Vrydae. Offisiere mag nie saam met onder offisiere drink nie en ook nie anders om nie. Drink tyd is maar kort, maar in ‘n kort tydjie kan ‘n ou vir goedkoop bitter vinnig gekletter raak.

So is dit toe ook so een wintersaand by die ‘n polisie kantien by name “Die Stal”, want elke kantien het ook sy eie naam gekry. Daar was die Watergat, Oom Tienie se plek, Die Sink Kaia en vele meer. Dié wintersaand aand was dit by die Stal waar twee jong konstabels van SANAB hulle bekke kom klam maak het. Sommer vroeg aand was hulle al luidrugtig en mens sou sweer hulle het al iets gevat voor hulle by die Stal kom nes skrop het. In die hoek sit Sersant Fires rustig op sy spesiale plekkie gereserveer net vir hom en niemand sal dit waag om daar gaan sit nie. Indien jy dalk nie geweet het nie sal die tap meester agter die kroeg, ou Dan, gou vir jou laat verstaan jy moet elders gaan sit met ‘n baie koue en streng aanmaning: “as jy nou wil seerkry vanaand moet jy nou daar loop sit. Gaan soek vir jou ‘n anders stoel. Niemand behalwe Sarge Fires sit daar nie!”.

Intussen raak die 2 blougat konstabels net meer raserig en raak nou sommer bietjie stamperig ook, nie aspris nie, maar jy weet mos hoe val ‘n ou bietjie rond as Bacchus jou begin stoot. Sal die een ou konstabelkie nie dan hier langs Sersant Fires kom staan en vir hom vra: “...sarge, het jy al saam met ‘n soutie gewerk?....daai tjommie van my...” en wys na sy rooi gebrande vriend met die wit velletjie, “...ou Franky is nie so bad soos die koerante skryf nie. Eintlik is hy ‘n goeie ou al drink hy net Hunters..”. Sersant Fires antwoord nie vir SANAB nie en teug aan sy Black Label en staar in die spieël agter die glase voor hom. “Smaak my nie sarge is lus vir praat nie” rapporteer SANAB en stap na sy volgende slagoffer. Sers Fires weet al om nie hierdie outjies ‘n gap te gee nie, want anders klou hy soos ‘n bosluis aan jou die hele aand en voor jy jou oë uitvryf, speel jy ma en sielkundige oor die meisie wat hom gelos het of sy pa wat wou hy moes regte studeer en hom nie verstaan nie.

Die Stal raak nou al besiger en raserig en selfs SANAB en sy Engelse kollega is nou meer draaglik en deel van geselskap. Die groep probeer selfs nou vir Engelsman Afrikaanse polisie liedjies leer in Afrikaans vloek en dit gaan jolig. Net sersant Fires sit nog steeds in staar in die verte met net sy Black Label en Chesterfield sigarette as geselskap en ou Dan staan al vir 15 minute ‘n bierglas en blink vryf. Om 18:45 roep ou Dan last round en met luidrugtige verset probeer die ouens vir ou Dan oortuig om net vanaand die kantien bietjie langer oop te hou, want Engelsman ken amper “eendjies, eendjies stap in ry" uit sy kop uit. Ou Dan skud sy kop halfhartig heen en weer en loer onderlangs vir Sers Fires, maar sarge loer net nors na almal, sluk die laaste sopie uit sy Black Label, sit saggies die bottel op die kroegtoonbank neer en sy sigarette en aansteker in sy linker bosak en groet: “Nag manne en reguit na julle blyplekke. Dis wanneer mense nou begin rondloop dat die moeilikheid gebeur, verstaan ons mekaar?” Soos een mannekoor beaam almal: “yes sarge, lekker slaap sarge..” en bestel hulle in dieselfde asem soos een man gou elkeen ‘n laaste dop.

Sersant Fires sit se kêp op sy kop en los die manne tot hulle eie genade. Hy sal die “sarge” vanaand oorsien, maar môre sal hulle om as Sersant aanspreek en behoed die armsalige siel wat dit nie doen nie. Hy weet beter as om die manne nou te dissiplineer, want polisie koffie maak almal slim en gee almal guts en hy weet hulle bedoel geen disrespek nie. Hierdie is in elke geval nog in die dae toe daar meer onder offisiere as vandag se top heavy struktuur was en ‘n sersant was die ou wat die kitaar geslaan het en die dissipline gehandhaaf het. Alhoewel offisiere die septer geswaai het was hulle maar min te sien, maar almal het geweet die Adjudant is in beheer, maar die Sersant het die dissipline afgedwing.

Op die kop 19:00 jaag ou Dan die gespuis uit die Stal. Hier en daar rebelleer een of twee met: “..ag nee man ou Dan, my glas is nog vol, laat ek hom net gou klaar nurse man?!”, maar Dan wil niks weet nie en begin hulle soos skape in ‘n drukgang by die deur uit jaag... “jy kan buite jou dop klaar drink, los net die glas daar op die muurtjie, ek sal hom môre kry.....En ek weet wie het almal glase gevat, as hulle nie môreoggend hier is nie, kla ek jou aan vir diefstal van staatseiendom”. Ou Dan sluit die kantien deur en groet, maar niemand sien vir ou Dan meer raak nie, hy het sy doel gedien vir die aand. Een vir een gaan die ouens kamer toe, want meeste van hulle bly in die kaserne of “barracks” soos dit algemeen bekend gestaan het in daai tyd. SANAB en Engelsman bly nie in die “barracks” nie en het met hulle eie rygoed daar aangekom.

Teen hulle beter wete klim hulle in hulle voertuie en kom oor een dat hulle agter mekaar sal ry en seker maak die een kry die ander veilig by die huis, natuurlik op sy beste ‘n baie slegte plan, maar tuiskom moet hulle tog. SANAB reken Engelsman moet voor ry, dan sal hy agter hom aanry en kyk dat hy veilig by die huis kom en so is hulle vort. Die twee manne ry nogal heel versigtig op die dubbelpad toe daar van voor ‘n groot lorrie aankom. Dit is een van daai wat die nuwe karre vervoer, daai dubbel decker tipe met karre bo en onder. Wat SANAB en Engelsman nie weet nie is dat dié lorrie se ligte het onklaar geraak en die bestuurder moes toe ‘n plan maak. Die lorrie drywer het met ‘n blink plan na vore gekom en die heel boonste voertuig wat se neus in die rigting waarnatoe hy ry se ligte aangesit. Daai eerste kar staan hoeka met sy neus effe skuins af na die pad toe en dit gee net genoeg lig vir lorrie drywer om tot ‘n veilige bestemming te kom.

Intussen ry SANAB en Engelsman nog in konvooi in die teenoorgestelde rigting as die lorrie. Met eens swaai Engelsman links oor die pad, verloor amper beheer en kom tot stilstand etlike meters verder in ‘n wolk van stof wat net die rooi briek ligte van Engelsman se voertuig sigbaar maak. SANAB kom tot stilstand in ‘n net so digte stofwolk agter Engelsman en spring uit om Engelsman tot hulp te snel. “Wat de donner doen jy soutie?!”, vra SANAB verbaas en geïrriteerd. Engelsman sit strak met wit kneukel hande op die stuurwiel vasgeklemd en staar net voor hom uit. “Is jy OK, Franky?” vra Sarel van SANAB. Stadig en verward kyk Franky vir Sarel en vra: “Dit you see that truck bro?”. “Watter trok?” vra Sarel. “Daai groot ene met die karre op...” uiter Franky in gebroke Afrikaans. “Ja...! ek het en wat daarvan?”, vra Sarel. “My brother....as daai ding se ligte so hoog is...hoe breed is hy nie....?

Vrydag Nagskof

“Normaalweg is dit maar bedrywig in die aanklagkantoor en moet polisielede met Salomo se wysheid en Job se geduld bedeeld wees om almal tevrede te stel.”  HUMOR IN DIE AANKLAGKANTOOR deur Majoor C.P. de W. Crafford uit https://www.samirror.com/humor-in-die-aanklagkantoor.html

Daar is ‘n boek deur Adrew Faul by name “Behind the Badge” en die boek dek 'n wye verskeidenheid temas, insluitend redes waarom lede aansluit, opleiding, polisiëring onder apartheid en transformasie na 1994.  Volgens die skrywer het elke Suid-Afrikaner 'n sterk opinie oor misdaad en polisiëring, maar die meeste weet baie min oor die lewens en ervarings van die gemiddelde polisiebeampte. Wat die boek nie dek nie is die menige lede wat voor 1994 polisie beamptes was en wat hulle moes ervaar en wat van hulle geword het.  Dit is egter ‘n baie sombere en emosionele gesprek en kan vir baie lank gedebatteer word. 

Wat ek ervaar het toe ek die boek gelees het is meer - die agter elke storie tema.  Daar is so baie befaamde lede, legendes en berugte individue saam met wie ek gewerk het.  Daar is die wat roem verdien en dan die wat net in die kollig wou wees.  Baie het boeke geskryf oor hulle ervarings en van die boeke was lewens veranderend, ander praat net groot en baie van hulle praat die waarheid baie snaaks en sommer net bog (daar is natuurlik ‘n ander woord wat ek eerder sou wou gebruik om bog te beskryf).  Agter elkeen van hierdie stories, berigte en gerigte is daar ook ‘n verhaal of ‘n legende.  Ek het al baie oorweeg om ook ‘n boek te skryf oor my ervaringe en ondervinding saam met baie van hierdie skrywers of mense oor wie al geskryf is in boeke, koerante en tydskrifte.  Die vraag is egter, waaraan sal ek gemeet word? Berig, beroemd, braaf of net nog ‘n “Glory Hunter”?

Ek het besluit om eerder staaltjies te vertel wat ek saam met hierdie groot name ervaar het of van wat ek gehoor het.  Die wat ek ervaar het was almal waar, maar die wat ek gehoor het twyfel ek maar sterk oor en indien dit waar is, wel dan is daar soveel meer om te waardeer.  Ek het ook besluit om dit in die derde persoon te vertel, dan kan die leser maar self wonder watter was my eie ervaringe en watter was net staaltjies.  En so begin die eerste van baie dan...

Een aand ry Sersant Fires op sy gewone patrollie besig met sy misdaad voorkoming en oë oop vir enigiets verdag.  Dit is die begin van nagskof en al kan nagskofte maar lank word, weet hy dat hierdie skof ‘n bedrywige een saal wees.  Dit is Vrydagaand en daar sal baie bakleiery by die nagklubs, kroeë en selfs in agtergeblewe woon areas wees. Dis elke Vrydagaand se storie, maar op die einde van die maand nog erger want dan neem die wat maandelikse lone kry ook deel aan die geveg.  Daar sal ma slaan vir pa, of andersom gevalle wees, steroïde belaaide gevegte by die nagklubs, pad woede en natuurlik moet pad ongelukke nie uit die oog verloor word nie. 

Na middernag is Sersant Fires en sy bemanning al lekker gatvol vir dronk mense, die aanranding en opsetlike saakbeskadiging klagtes wat al bygewoon is en al die administratiewe werk wat daarmee gepaard gaan.  Al wat Sersant Fires en sy bemanning, Konstabel Nkosi wil doen is stop en ‘n lekker komplimentêre geroosterde kaas en ham  toebroodjie met ‘n lekker koppie soet koffie by die plaaslike padkafee.  In hierdie dae was polisiemanne nog met respek behandel en aalmoese in die vorm van kos en die patrolliewa verniet te laat was, was algemeen en ‘n vorm van dankbaarheid teenoor diens wat gelewer is.  ‘n Skoon en netjiese vangwa of polisie motor was ‘n teken van trots, dissipline en orde en ‘n gemeenskap verantwoordelikheid, want Vrydae was ook inspeksie dag vir alle polisie voertuie.

Slegs een kilometer voor die indraai na die pad kafee slinger ‘n geel Toyota Tazz met etlike brandewyn vlekke heen en weer oor die pad. ‘n Skoroskoro soos Konstabel Nkosi na die verby sy jare verslete ou ryding sal verwys.  “Nie nog een nie!” skreeu Sersant Fires “..ek het so uitgesien na daai koffie breek..“.  Die gesing van jong manne is duidelik hoorbaar uit die voertuig, seer selerlik studente wat van ‘n jol afkom.  Whoop, whoop looi die sirene en die drywer gooi amper die ou Toyota om en kom tot stilstand met een wiel op die sypaadjie.  Sersant Fires is met een sprong en twee lang tree by die drywer se venster en al wat die besope bestuurder uitkry is “jislaaik oom, hoe laat jy my nou skrik! Jy kan mos nie daai siren so op my gat aan sit nie, kan jy nie  sien ek is gesuip nie?!” en net daar net daar pass hy uit op die stuurwiel uit met die ouens agter in die Tazz wat nog steeds sing en die ou in die middel slaat die ghitaar.  Sersant Fires moet hard op die dak slaan en sy fluitjie blaas om hulle aandag te trek. 

Verstommend kyk die studente vir Sersant Fires oop mond en woordeloos aan. “Het julle nie die sirene gehoor nie en weet julle nie dat julle gestop het nie?”  vra Sersant Fires gillende.  “Nee Kaptein..” waag een ou dit “..ons ry al die hele aand so stop stop. Tubby ry maar soos sy gat”, en klap vir Tubby agter die kop. “Tubby is uitgepass!” bulder Sersant Fires dit uit, “hoe laat julle so ou bestuur?...het julle geen verantwoordelikheidsin nie?!”  Stil en verbaas kyk die klompie studente na mekaar, met ‘n vraagteken op elkeen se voorkom.  Een skraap die moed bymekaar om ‘n verduideliking te gee en sê:...”hy was te dronk om te sing oom, toe laat ons hom maar bestuur?”.  Sersant Fires is stom geslaan, maar dink gou terug aan sy jong dae en die nonsens wat hy aangejaag het toe hy ‘n student in Pretoria se polisie kollege was. Die goed wat hy gedoen het as hy naweek af gekry het, kan ‘n ou ook boeke oor skryf.  Hy haal die sleutel van die voertuig het die aansit skakelaar uit en gee opdrag dat hulle in die voertuig moet bly totdat hy terugkom om hulle almal toe te sluit.

Net voor die einde van die skof om 05:30 stop Sersant Fires weer agter die geel Toyota Tazz, nog net so halflyf op die sypaadjie waar hy dit 4 ure terug gelos het.  Die venster is toe gewasem en ‘n koor van snork geluide kom vanuit die voertuig.  Sersant Fires klop teen die passasiers ruit en ‘n deur die mik geslaap en deurmekaar jong seun draai die venster af. “Môre oom..” sê hy verward, terwyl hy die slaap uit sy bloedbelope oë vryf.  “Het julle jul roes afgeslaap..?”  vra Sersant Fires. “Ja dankie..”  sing die koor. “Hier is die sleutel..” sê Sersant Fires en gooi dit op passasier se skoot neer. “Reguit huis toe...en julle laat nie vir Tubby bestuur nie. hoor julle my?”  Met absolute dankbaarheid en verligting sing almal “dankie oom ons sal nie weer nie oom...baie dankie oom”.

Sersant Fires stap terug na sy patrollie voertuig en sien uit na die einde van sy skof.  Hy hoor die Toyota se slinger draai enjin vat maar traag en dan die dreuning van die moee ou skoroskor. Sersant Fires kyk hoe Tazz stadig wegtrek en versigtig in die pad inry.  Tubby sit nou links voor en die nuwe bestuurder lyk maar bang en versigtig en loer met ‘n skewe glimlag van dankbare tevredenheid na Sersant Fires.  Die ou karetjie is nog koud en hoes en spoeg en draai stadig in die pad om, en met die verby ry skreeu Tubby...”dankie Kaptein...!, sien jou weer volgende Vrydag aand...!”. Sersant Fires skud sy kop, maar glimlag toe in die patrolliewa inklim en sê saggies onder sy pet deur ”donnerse klomp student sal my nog na vroeë pension dryf..”

Die Jaar 2020

Die jaar van drome en opwinding

‘n nuwe begin soos elke jaar

moeilik sal dit wees het almal beding

ekonomies op sy knieë dit weet ons is waar

 

Ons sien kans vir hierdie mutasi

en lag ligsinnig die uitdagings uit

‘n virus in Wuhan dui as indikasie

wat ons in ons spore gaan stuit

 

En tóé die skok en ongelowige terugslag

met inperking word almal huis toe stuur

opgewonde met ‘n innerlike onsekere lag

kan ons die grendeltyd verduur?

 

Kamers en eetkamers word ontruim

om plek vir oefening of iets anders te maak

om nie buite te kan oefen ‘n bitter aalwyn

bitterbek deur die aandklok vermaak

 

Onverhoeds is ons geboelie tot vlak beheer

die bullebakke wat ons verder inperk

in pogings om ons lewens te regeer

word ons nou as kriminele gebrandmerk

 

Inperkings wat families en vriende vervreem

ons mag taxi ry en dobbelhuise bywoon

tog word ons van ander sondes ontneem

rook of te drink word met vervolging beloon

 

Skole maak oop in slae verwondering

jy kan uiteet en fliek - familie steeds verbied

dae word maande in afsondering

die pandemie ondier styg uit die nuut

 

Kerke is leeg en hospitale loop oor

almal se oë is op statistiek gerig

daagliks morbiede nuus wat ons versmoor

hoe lank nog?  .. is daar is geen einde in sig!

Winter

Donker gruis wolke op die horison in sig

en die reuk van nat grond hang in die lug,

Met ‘n stilte voor die storm om eers te besin en te wonder.

Saggies val 'n druppel hier en daar,

Al natter word alles en blink elke blaar,

En dan die strormwind saam met die reën sonder weerlig of donder.

 

Koue trek deur my hele liggaam deur,

In die kombuis die reuk van winter kos se geur,

Vertroosting teen die misterieuse mis kombers afgesonder.

Die reën bring die stilte met haar saam,

Om einde van die dorre somer te beaam,

Welkom Kaap se winter met jou groen, geel en pers wonder.

Voggies

Geen drank of sigarette is meer beskikbaar,

Al die wyn en whisky in die huis is ook nou klaar,

Al die ou verbode voggies is oral nou op

hoe nou gemaak vir die nodige dop?

Hoe moet ons cope onder hierdie geweldige stres?

Ek rook nie eers nie, maar wat van die res!

Ons kan na nie na werk gaan stap of gaan draf,

en met my dik lyf is yoga of pilates net laf!

Almal maak tuisgemaakte vodka of pynappel bier,

al gooi jy koeldrank daarby .. proe dit of te wild of te suur.

In die kettingwinkels is non-alcoholic voggies oral volop,

maar hoe maak dit sin om iets te drink sonder skop.

By ‘n verbode braai word inligting uitgedeel,

oor wyn sonder etikette of sonder ‘n seël.

Al proe dit sleg of is die oorsprong onbekend,

betaal ons enigiets al is dit duur tot op die laaste sent.

O, my lus hang uit vir ‘n goeie Skotse versnit,

selfs Vat 69 sal ek nou ten volle benut!

Goedkoop drank wat ons nou duur voor betaal,

proe net so lekker soos dié op die hoogste skaal.

As ek moet kies tussen die voggies en ons huidige las,

verkies ek natuurlik my gesondheid bo ‘n babbelas.

So .. tot wanneer ons dan weer daai kosbare voggies kan drink,

wag ek geduldig om met julle almal weer ‘n glasie te klink.

Gatsrivier

Het jy al deur die Ceres Karoo gery

‘n Vlugteling uit die stad en sy geraas,

Om die stres wat jou versmoor te vermy

Weg van pad woede en gekruide taal,

Daar waar jou sintuie blootstelling kry

Eensame stukkie aarde, droog en kaal

So wyd dat die aardse kurwe sigbaar is

En waar jou gedagtes in jou kop verdwaal

 

Die doodse stilte wat jou ore verdoof

Tussen drie riviere, Gats-, Tankwa- en Doring-,

Het die droogte die riviere van hul water beroof

Tussen die Roggeveld- en Koedoes berg

Nuanse wat verrassings beloof

In die Karoo is jou metgesel rustigheid en vrede

Die grensloosheid onmeetlik groot

En lê die bergreekse platvloers uit veld verhewe

 

Karee- en doring bome wat met koelte verkwik

In die afwesigheid van selfoon opvangs,

Kwetter die voëls wat vreedsaamheid beskik

Effe wild maar tog beskaafde vakansie plaas,

Jou gesindheid en gemoed bepaal jou geluk

Min mense ken hierdie inspirerende ervaring

Vreemde mense wat mekaar vertrou 

Om op die boek te drink vir latere betaling

 

Maar hierdie plek is nie vir almal beskore

Ry jy die Patats rivier afdraai mis,

Raak jy gou in hierdie landskap verlore

Al wys die GPS vir jou waarlangs jy moet ry,

Word nuwe avonture sommer gou gebore

As jy verdwaal tot amper in Sutherland,

Wag ‘n koperkapel met die omdraai vir jou

Die son al hoog om oppad terug jou te verblind

 

Die diesel raak min en naby is nou ver

Deur droë rivier beddings en ou hutte verby,

Nou 'n twee spoor paadjies baie sinister

By ‘n gaste plaas, moedeloos trek ek af,

Word ek gegroet deur ‘n paar bokke wat blêr

Kry instruksies wat die regte rigting aandui

Versigtig volg ons die landmerke soos oorgedra,

Teen laat middag by Bakens rivier verby

 

Oor die laaste bult teen lang die helling af,

Verskyn onnatuurlik die groot houthek voor my

Niemand in sig, die kamp is so stil soos die graf

Vanaf ‘n radio teen ‘n paal ontbied ons die voorman,

En kom hy oor die vlakte aangedraf

My hart klop nou tydsaam, die adrenalien verdwyn,

Die rivierloop omtower die veld in lowergroen 

Gatsrivier se nuanse wat voor my verskyn 

Die Virus

Die mensdom is in hul huise vasgevang

Ingeperk om mekaar weer te ervaar

Van vooraf lief te kry en te aanvaar

Ons vryheid gaan van ons gedrag afhang

 

Party beweer dit is ons eie toedoen

Moeder aarde veg genadeloos terug

Oorbevolking, gemors en versmorende lug

Om natuur en mense weer eendag te versoen

 

In ‘n verdeelde wêreld met selfsug daarin

Mens wat nie omgee of die aarde vergaan

Nou gedweë gedwing om saam te staan

Moet ons nou oor ‘n nuwe toekoms besin 

 

Met vrees en paniek besaai

Baatsug van die egoïstiese mens

Koop gulsig al wat kan vir die spens

Drankloos voel ander verraai

 

Dit gons en daar word baie gepraat

Sameswering, nalatigheid of noodlot

China, Amerika, terroriste deel van die komplot

Sal ons ooit weet wie het die virus uitgelaat

In ons huise sal ons volhard sonder verset

Hou die nuus dop in groot verwagting

Aanvaar die noodregulasies met minagting

“Julle sal klaarkom met wat jul het!”

 

Almal probeer om kop bo water te hou

Die geestelik geveg om normaal te bly

‘n Ewige stryd om die virus te vermy

Ons kan maar net bid en te vertrou

 

Koester hierdie kosbare tyd wat God ons gee

Leer geduld, geloof en verdraagsaamheid

Ervaar rus en vrede, liefde en familie tyd

Aan die ander kant sal ons nou ‘n nuwe wêreld betree