Telefoon Etiket

 Polisie Staande Ordes is baie belangrik vir alle polisiebeamptes om hul daaglikse take as polisiebeampte maklik aan te pak. Dit is dus 'n primêre verantwoordelikheid om die Staande Orders te ken en toe te pas. Versuim om Staande Orders na te kom sal lei tot dissiplinêre verhoor.

Adjudant Offisier Blackie Swart, ‘n antieke lid van Booysens Polisiestasie, was vyf jaar van aftree af en bekend en gelief onder die mense in die wyk. Hy het nooit belanggestel in bevordering nie, omdat offisiere altyd verplaas word wanneer hulle bevorder raak en AO Blackie was gelukkig by Booysens polisiestasie.

Hy het groot geword in die suide van Johannesburg en het die omgewing baie goed geken. In sy jonger dae was hy ‘n baie suksesvolle man van die gereg juis omdat hy so vertroud was met die omgewing en sy mense. Hy was ‘n gerespekteerde man en sy beriggewers was volop, bereidwillig en altyd beskikbaar. Sy geliefde vrou Jacoba het hy op skool ontmoet en alhoewel hulle nie geseënd was met kinders nie, was hulle ‘n baie gelukkige egpaar en mense van aansien in die gemeenskap.

Adjudant Blackie het ongelukkig sy geliefde Jacoba aan die dood afgestaan toe sy op die jeugdige ouderdom van 35 jaar tragies oorlede is aan kanker.  AO Blackie was daarna nooit weer homself nie en het om aan die drank oorgegee en ‘n baie eensame bestaan gevoer.

Sy werk was nie meer van die selfde gehalte nie en alhoewel hy nooit aan diens gedrink het of dronk aan diens sou rapporteer nie, was hy nie meer die gesogde man van die gereg wat sy gemeenskap met passie beskerm en gedien het nie. Die stasiebevelvoerder het vir adjudant Blackie van skofte en misdaad bekamping afgehaal en hom tot administratiewe dienste beperk.

Oor die jare het AO Blackie sy lot aanvaar en stadig maar seker weer sy trots terug gewen, maar nooit weer kans gesien vir misdaad en polisiëring nie, maar sy administratiewe werk was van hoogstaande gehalte. Niemand kon hom enigiets vertel van hoe registers, voorvalleboeke ingevul moet word nie en alle algemene administrasie was sy kos. Adjudant Blackie het opleidings beampte, administrasie hoof en soms ook aanklaer by dissiplinêre verhore geword, want niemand het Staande Orders soos hy geken nie.

Stasie bevelvoerders van die omgewing en selfs verder het ook van tyd tot tyd hulle administratiewe personeel en aanklag kantoor lede na Booysens polisie stasie gestuur om onder die hand van Adjudant Offisier Blackie hulle opleiding te kry.  Dit word ook vertel dat lede vir AO Blackie banger was as enige offisier of bevelvoerder en ‘n meer onvriendelike, ongeskikte en ontaktvolle persoon sou jy nie in die destydse magte Suid Afrikaanse Polisie diens kry nie.

Hoe nader AO Blackie aan aftrede gekom het, hoe moeiliker en meer ongepoets het hy geraak. Sy ontaktvolle en kortaf manier waarop hy met lede en die publiek gepraat het was berug voor en selfs die publiek sou in hulle spore omgedraai het as hulle ‘n klagte wou kom lê as AO Blackie in die aanklagkantoor was.

Op ‘n slag het AO Blackie ‘n “haas” soos hy na die publiek verwys het uit die aanklagkantoor gejaag, omdat hy ‘n klagte van aanranding teen sy vrou wat hom met die vuis bygedam het nadat hy besope by die huis aangekom het, wou kom lê. Vir sy straf is AO Blackie beveel om ‘n nagskof in die aanklagkantoor deur te bring.

Dié spesifieke skof in die vroeë oggend ure het die adjudant agter die aanklagkantoor lessenaar gesit en sy Tupperware bakkie vol van die middag se braaivleis oopgemaak om te eet. Om soos oudergewoonte te bid voor sy ete met sy hand op sy voorkop en elmboë wat op die tafel rus, raak hy mos toe aan die slaap agte sy palms. Hy slaap so vas dat die area bevelvoerder wat dié aand stasie besoek doen die selle besoek, die voorvalle boek onder sy neus wegtrek en die volgende inskrywing maak: “Stasie besoek gedoen. Selle besoek – 14 gevangenes in aanhouding en korrespondeer met sel register. Registers in orde. Adjudant Swart slaap aan diens en het nie eens wakker geword tydens besoek nie. Dit word aanbeveel dat hy aangekla word en dissiplinêr verhoor word slaap aan diens.”

Met sy ontwaking uit die diepste doodslaap merk AO Blackie die inskrywing in die voorvalle boek voor hom en besef tot sy diepste skok hoe groot in die moeilikheid hy is. Hy weet beter as almal dat slaap aan diens net so erg is soos dronk aan diens is hy het self menige lede aangekla en skuldig bevind aan slaap aan diens. AO Blackie het agtergekom dat hy nou op sy ou dag sukkel om wakker te bly en hy is uit die aard van die saak nie meer gewoond aan nagskof nie, maar hy kan nie bekostig om net so voor aftrede ‘n klad teen sy naam te kry nie. Nieteenstaande sy bombastiese houding en ongepoetstheid, was AO Blackie nog nooit aangekla nie en het hy ‘n onberispelike skoon rekord.    

Vroeg die oggend na nagskof is AO Blackie nog op kantoor en wag vir die stasiebevelvoerder in sy kantoor: “En wat lyk jy so beswaard vanoggend, het die nagskof jou geluk gesteel?”, vra Majoor Brits. Die adjudant wag vir die Majoor om sy kep op te hang en homself agter sy lessenaar in te skuif voordat hy begin: “Majoor, ek wil beswaar aanteken vandag ... ek het nog nooit respek gehad vir iemand wat nie ander respekteer wanneer iemand bid nie!” Die Majoor kyk na AO Blackie pot verstom aan: “Waarvan praat jy Adjudant?”. “Terwyl ek gisteraand reg maak om te eet en besig is om die Liewe Vader dank vir my kos, kom Kol De La Harpe die aanklagkantoor in, neem die selle se sleutels sonder my toestemming en besoek die selle. Met sy terugkeer vat hy sommer die VB voor my weg en maak inskrywings en voor ek nog kon op aandag kom of groet is hy weer by die voordeur uit. Wie kom dan in en groet nie eers nie ... en vir iemand wat nie respek het vir ander wat bid voor hulle eet nie het geen tyd of respek nie”. Nieteenstaande die oortreding is AO Blackie nie aangekla nie en het hy skotvry daarvan afgekom.

AO Blackie het ook weens sy geaardheid geen telefoon etiket gehad nie en het altyd die foon net geantwoord: “Booysens Dag!”. Op ‘n dag lui AO Blackie se foon en oudergewoonte antwoord hy: “Booysens Dag!” toe die persoon aan die anderkant van die lyn in onmiddellik opgeruk en vra: “Weet jy nie hoe om ‘n telefoon te antwoord nie?”. AO Blackie onmiddellik opgewerk: “Hierdie is my foon en ek antwoord soos ek wil ...”. “Weet jy nie dat jy eers jouself moet identifiseer en ordentlik groet wanneer jy die foon antwoord nie!?” bars die stem deur die foon. “Wat traak dit jou hoe ek my foon antwoord!?” blaf AO Blackie terug. “Weet jy met wie jy praat” vra die stem aan die ander kant. “Nee, ek weet nie!” “Dit is Generaal Smit van Hoofkantoor”. “Weet jy met wie jý praat?” vra AO Blackie ewe kordaat terug. “Nee, ek weet nie!?” “Dank die Liewe Vader ...!” sê AO Blackie en sit die telefoon verlig op die mikkie terug. 

Die Ontwykende Bus

 Chevron Belyning (W1-8) tekens word gebruik om addisionele klem en leiding te gee vir 'n verandering in die horisontale opstelling van die ryvlak.

Stil en rustig op ‘n Saterdagmiddag sit Sersant Fires en teug aan ‘n koue Black Label, of ‘n Soweto Pepsi soos hy dit noem, terwyl hy sy pakkie Chesterfield voor hom rondskuif op die kroegtoonbank en sy BIC sigaret aansteker tussen sy duim en middel vinger draai en draai en draai.  Hy staar na die TV agter die toonbank, maar staar dieper in sy eie verlorenheid in verby dit wat daar uitgesaai word.

Die polisie kantien is maar leeg op Saterdae, wanneer al die kaserne inwoners óf huis toe is óf saam met hulle meisies die naweek elders gaan geniet het.  Net Sersant Fires is elke Saterdag klokslag 12:00 na middagete in die eetsaal en daarna in die kantien totdat dit weer vyfuur toemaak.

So nou en dan sal iemand vinnig inloer en ‘n bier drink, groet en dan weer aan beweeg, maar geen gereelde kliënte is daar op Saterdae in die kantien nie.  Soms, maar bitter min, sal die diens offisier inloer, net om om sy gesag en onsekerheid aan almal ten toon te stel, maar bly nie vir iets te drinke of geselskap nie.  In ieder geval is dit ongehoord vir onder-offisiere en offisiere om saam te drink en beide het hulle eie watergate, sommer regs langs mekaar met slegs ‘n hout paneel in die selfde lokaal wat die “kaf” van die koring skei.

Op die betrokke Saterdag kom daar toe wel ‘n offisier by die onder-offisiers kantien in, maar nie ‘n Luitenant of Kaptein wat gewoonlik die diens offisier is nie, maar ‘n Brigadier.  ‘n Brigadier sien mens nooit nie en hulle is mos so tussen die hemel en die aarde, met permissies gesê, net so onder Liewe Jesus.  Hierdie klas rang kom net voor as daar GROOT moeilikheid of media toesprake is.  Hierdie was ook nie sommer enige Brigadier nie. Nee dit was Brigadier Fűchter, ‘n selferkende ateïs wat per geleentheid vir die Kapelaan tydens gebed in die rede geval het en gemaan het: “Kon nou dominee, bid klaar, daar is werk wat gedoen moet word!”.

Brigadier Fűchter was die area Kommissaris en vir hom was almal so bang soos die houtjie van galg self.  Sy bedonnerde frons op sy voorkop en vuurvreter oë het jou met bewende angs gevul en menige lede het om op ‘n afstand vermy. 

Daar word vertel dat by geleentheid ‘n Sersant sonder ‘n pet op sy kop die Brigadier van vooraf sien aankom het en weggehardloop het en hom in sy kamer gaan toesluit het uit vrees vir sy toorn en ‘n moontlike “peg” of dissiplinêre verhoor.

Met sy inkoms in die kantien het die kroegman, ou Rooies, amper beswyk en spring op aandag en salueer die Brigadier.  Brig. Fűchter reageer met ‘n donderweer brul en trap vir ou Rooies uit omdat hy in sivies sonder hoofbedekking ‘n offisier salueer en kyk stuurs na Sers. Fires in die hoek. 

Sers. Fires sit kalm, onbevrees met geen uitdrukking op sy gesig op sy kroegstoel en strek sy arms voor hom uit op die toonbank met vuiste voor hom op die toonbank soos te betaam word om ‘n offisier te strek as jy sittend is na ure.

“Middag Fires” sê die brigadier en plak hom in die teenoorgestelde hoek by die deur op ‘n kroegstoel neer.  “Middag Brigadier” antwoord Sers. Fires terug.  “Gee daar vir my ‘n dubbel Whisky op ys!” bulder die Brigadier na ou Rooies.  Ou Rooies kyk onderlangs met verbasing na die sersant en Fires knik met sy kop asof hy vir Rooies toestemming gee om die drankie vir die Brigadier te bedien.

Die volgende uur drink beide die brigadier en sersant teug-teug aan hulle drankies en staar doelloos na die TV terwyl ou Rooies met sy arms gevou teen die agterste toonbank leun en die spektakel aanskou.

Na die ongemaklike uur verby is, maak Brig. Fűchter die eerste skuif.  “So wat maak julle manne so op ‘n naweek alleen hier in die kaserne?”  “Hoe bedoel Brigadier nou?” vra ou Rooies op aandag.  “Dit is nie ‘n strikvraag nie Rooies en jy kan maar ontspan” sê die brigadier kalm en met ‘n effe persoonlikheid vir ‘n slag.  “Nee ons is maar verveeld hier in die barracks Brigadier, so ons eet en slaap en kyk maar TV” antwoord ou Rooies.  “Nou waar kom jy vandaan ou Rooies?” vra die brigadier belangstellend.  “Ek kom mos van Kakamas af Brigadier..” so asof die brigadier dit nou moes weet.

Intussen sit Sers. Fires nog en teug en staar daar in sy hoek en toon geen teken van belangstelling in die gesprek nie.  “En hoe behandel die lewe jou Fires?”  vra die Brigadier.  “Brigadier weet mos” antwoord Fires stomp.  “Ja. Ja Fires ek weet dit, maar wat doen jy met jouself oor naweke en na ure hier alleen?”.  “Ek hou myself maar besig Brigadier” antwoord Fires ontwykend.  “Ok Fires, ek kan sien jy is jou vriendelike self soos altyd”  en gaan voort met sy doellose gesprek met ou Rooies wat gehoorsaam saampraat en antwoord en wonder hoekom die Brigadier nou vandag hier sit en gesels en hoekom hy nie in die offisiers kantien kuier nie. Maar niemand durf hom vra nie en niemand sal ook weet nie, net bespiegel.

Op die kop 17:00 roep ou Rooies “last round” en is klaar bevrees omdat hy dalk amper te laat is en die Brigadier juis hier is om hom te toets, maar die Brigadier skreeu dadelik:  “Is jy befok!? ... ek sê wanneer jy toemaak en in elk geval begin die rugby game nou en ek wil eers die game klaar kyk!”.  Ou Rooies kyk angs bevange na Sers. Fires, wat weer net knik vir die nodige toestemming en vertroosting en ‘n effense grynslag is amper te bespeur op sy bakkies.

Sers Fires sit onverpoos in sy hoek en grynslag vir die petalje wat voor hom afspeel en bestel sy laaste Soweto Pepsi, want hy weet hier kom moeilikheid.  Die “gevaarlike” en kwaai ou man wat almal so bang voor is, sit nou hier in die onder-offisiers kantien en gil en skreeu vir die TV en die spelers op die veld soos enige ander ou op ‘n Saterdag en na elke drie vir sy span beveel hy ou rooies om ‘n ronde vir almal te gooi. Later hang ou Rooies soos ‘n nat vadoek oor die brigadier se skouer en moedig die spelers op die veld jubelend aan.  

Na afloop van die rugby en na vele sopies vir die brigadier en ou Rooies laat weet die tap meester die kantien is nou toe. Slingerend loop tap meester en kwaai brigadier hand om die lyf die gang af verby die eetkamer tot in die parkeer area, waar die twee nuwe drinkers broers afskeid neem.  Ou Rooies is op na sy kamer toe in die kaserne en Brig. Fűchter na sy staatsvoertuig in die parkeer area met Sers. Fires kort op sy hakke.  Sonder om om te kyk, mompel hy na die sersant, “sal jy weer agter my aanry huis toe ou Fires en net seker maak ek raak nie die pad byster nie?”. “Ek maak so Brigadier, weer net tot by die grootpad of tot by die huis hierdie keer?”. “Tot by die huis asseblief ou Fires” laat weet die brigadier. “Reg so Brigadier” antwoord Fires.

Die brigadier ry netjies by die polisie terrein uit en in die donkerte in op die pad uit na die hoofpad. “Hy ry nogal mooi en reguit vir ‘n ou wat nie eers reguit kan loop nie dink Sers Fires so vir homself. By die T-aansluiting sit die brigadier soos gewoonlik sy flikkerlig aan om regs te draai, maar swaai net effe regs en ry reguit in die veld in langs die chevron teken verby waar hy in ‘n stofwolk tot stilstand kom. Sers. Fires stop langs die pad aan die oorkant van die pad en hardloop na die brigadier se kar toe om te kyk of hy OK is.

“Wat de donner doen Brigadier!” skreeu Fires op die brigadier. “Ek weet nie ou Fires, ek wou net die bus voor my verbygaan en toe land ek hier in die veld? “ Dit is nie ‘n bliksemse bus nie Brigadier, dis ‘n chevron teken wat al jare hier staan!” gil Sers Fires op die brigadier. “Jy moet my maar huistoe neem ou Fires, maar ek ry nie in jou klein Golfie nie, ons moet met my kar ry.  Jy kan hom môre na kerk weer vir my terug bring.” “Brigadier, vanaand ry jy in style in my kar en jy hou jou bêk” blaf Fires braaf terug na die brigadier. “Môre het hy kamstig alles vergeet en is weersy ou bedonderde self” dink Sers Fires.

Is ek of was ek?

Ek bevind myself deesdae gereeld in die moeilike posisie waar ek nie weet waar ek inpas nie en waar vandaan kom nie.  Die gevoel van, ek was amper daar, of het dit net-net nie gemaak nie, is oorweldigend.  Soms voel dit dat ek dit wel gemaak het en deel was van dit wat belangrik was, maar wie weet dit en maak dit werklik saak?  Daar is so baie “glory hunters” daar buite en k*k praters wat vir die hele wêreld wil vertel saam met wie hulle wat gedoen het.  Hulle laat jou gou verstaan dat hulle skouers skuur of geskuur het met die bekendes, beroemdes en berugte onderwêreld.  Hulle lieg onbeskaamd saam met wie hulle wapendraers was in die oorlog teen die vyand wat ons voor 1994 geveg het.  Ek ken baie van hulle en eien hulle bitter gou as jy in geselskap verkeer of by ‘n watergat gaan sit en kuier.  Hulle praat groot van hulle ervarings of skermutselinge en suksesse saam met die groot name saam met wie hulle kwansuis die wapen opgeneem het.  Onbewus van ons wat daar kom sit net om bietjie weg te breek van ons verlede, of miskien akute nostalgie op ons eie wil ervaar.  Ons wat werklik daar was of regtig deel was van daardie operasie, of self deel was van daardie nou berugte eenheid, maar weereens, wat maak dit saak?

Toe ek jonger was wou ek graag hê dat mense moes weet wie ek is en die werk wat ek saam met die groot name gedoen het, maar nou dat ek ouer is word ek werklik kwaad vir die verlede en die onreg wat ons aangedoen is.  Almal wil erkenning hê vir die opofferings wat jy gemaak het om nie eers te praat van die opofferings wat jou gesin noodgedwonge en onvermydelik moes maak nie.  Die laat nagte en vrees of jy veilig sal terugkom was onafwendbaar en onregverdig.  Vir ons was dit ongetwyfeld ons roeping en het dit uitgeleef en selfs geniet.  Ek moet eerlik erken dat ek heel waarskynlik selfsugtig verslaaf was daaraan.  Die aksie was ongetwyfeld verslawend, en ja die adrenalien was ons fix.  Die satisfaksie na die aksie was die nabetragting daarna om die kampvuur.  Met drank wat vloei het ons opgewonde, amper jubelend, die hele scenario oorvertel en oor en oor herleef.  Niemand sal daardie kameraderie ooit verstaan as jy nie deel daarvan was nie.  Daardie sterk band met jou makkers, daai “band of brother”  is onvernietigbaar, ‘n amper heilige (met respek gesê) bondgenootskap.

Ek dink dit is wat baie van die grootpraters na smag.  Dit is hoekom daar so baie onnadenkende, entoesiastiese en gretige Gung Ho’s is wat kwansuis honger is om aan gevegte of oorlogvoering deel te neem en met smaak vertel hoe hulle nou gereed is daarvoor.  Weet hulle dan nie dat daar geen wenners in oorlog is nie?  Afgesien van die hartseer van dood, emosionele wonde en post traumatiese stresversteuring wat baie van ons makkers ervaar het en steeds ervaar, is daar die pynlike hartseer van verraaiers soos Mr X, en die oorlopers, en natuurlik die k*k praters, en die onverwagte wantroue en vrese tydens die politieke tonele in ons land tussen 1990 en 1994.

CODESA, die Harms Kommissie en Die Waarheid-en-Versoenings Kommissie (WVK) het baie van ons bevrees, vervolg en verwerp laat voel.  Wat nou?  Wat gaan nou van ons word?  Ons wat ons lewe opgeoffer het vir dit wat vir ons kosbaar was.  Wat is dit wat vir ons kosbaar was?  Weet ons ooit?  Ek dink baie hieroor na sonder enige bevredigende antwoorde.  Is dit ons geskiedenis?  Almal se geskiedenis is vir hulle belangrik.  Wie se geskiedenis is reg, en hoe weet ons of dit ooit die waarheid is?  Soms is dit net oorvertellings van werklike gebeure wat verdraai word en deur baie generasies oorgedra te word en stertjies aan kry.  Soms is dit net opgemaakte verhale of staaltjies.  Ek weet nie meer nie, of ek weet eintlik baie goed, maar besef dit word nie meer erken nie.

Dit is seker onvermydelik dat ons erkenning wil hê vir die impak wat ons op mense se lewens en harte gemaak het en dat jy met so ‘n nalatenskap beloon kan word.  Ek sien so baie van my kolegas skryf boeke oor hulle ervarings en gebeure wat opslae gemaak het, ... en daarin lê my dilemma.  In baie van die boeke wat geskryf word, het ek deel aan gehad, maar nie genoeg om self ‘n boek te skryf nie.  Ek was net daar, of het dele daarvan oorsien, of was direk betrokke, maar kon nie daaroor praat nie.  Dit is seker hoekom ek nou hier sit en hieroor skryf?  Miskien wil ek tog hê mense moet dit weet, of is dit maar net daardie hol gevoel wetende niemand verstaan dit nie en dat ek het nooit erkenning daarvoor gekry nie?  Of is dit omdat ek nou in my vyftigs dit nie meer kan doen nie en net bloot opgegee het?  In elk geval is die helfte van die inligting wat in daai boeke oorgedra is weereens net die alom ontwykende najaag na glorie en beslis halwe waarhede.  Die mense wat dit moontlik gemaak het vir die Piet Byle van die lewe om naam te maak word nie eens die boeke genoem nie.  Sukses word nooit deur een persoon bepaal nie, maar deur spanwerk en samewerking.  Dit is per slot van rekening wat sake oplos, booswigte agter tralies laat beland en vervolging suksesvol maak.  Die veldspanne en operasionele lede wat na ure, nag na nag inligting opvolg en kriminele, terroriste en boosdoeners jag en hulle lewens in gevaar stel, is altyd agter die skerms en word nooit van gehoor nie.  Die dag as jy erkenning kry word ‘n medalje stilweg agter toe deure aan jou bors vasgesteek.  Geen publieke erkenning op ‘n medalje parade of erkenning in ‘n “bestseller” vir jou nie my ou maat!

Dit is ook seker hoekom so baie van ons adrenalien “junkies” geword het of soms na die bottel gegryp het, juis omdat ons gedoen het wat gedoen moes word, wetende dat ons nie raak gesien gaan word nie.  That was part of the job.....!  Ek het nou onlangs die eerste keer in my lewe fisiese hartseer ervaar en gehuil.  Hartstogtelik soos ‘n baba het ek skaamteloos gehuil toe my ou kameraad aan ‘n hart aanval dood is.  Nie in ‘n kontak nie, nie aan diens nie!  Alleen in sy bed.  Geen staatsbegrafnis vir hierdie yster nie!  Elke keer as ek daaroor praat of daaraan dink huil ek van voor af.  Ek kan dit nie keer nie en weet nie hoekom nie.  Afgesien van die feit dat ek en hy al in ‘n kontak saam was en ek hom met my lewe vertrou het, en dat ek onlangs na jare weer met hom verenig het, dink ek ook dit is omdat ek tot die besef gekom het dat ek nooit weer die voorreg sal hê om operasioneel te wees nie.  Dit is verby vir en my kamerade en ons is verby ons verval datum.  Selfs my protégé wat nog steeds operasioneel is en sy kant bring se rak lewe gaan een van hierdie dae verval.  Die besef dat my kanse verby is sny soos ‘n koue winter deur my.  Geen geleenthede meer vir ons nie.... Vir die laaste 20 jaar het ek agter ‘n lessenaar in ‘n kantoor van korporatiewe wolwe gesit en ‘n leuen gelewe net om te oorleef en om na my gesin om te sien.  Ek is natuurlik ongelooflik dankbaar vir die kans om stabiliteit, sekuriteit en ‘n dak oor ons koppe te kon sit, maar is dit my nalatenskap?  Wat het ek om te wys daarvoor?

Ek wens soms dat die regte manne wat in ons situasie was meer met mekaar kon deel, sodat die stilte tussen ons, om hierdie aaklige geskiedenis onder die mat te probeer vee, die selferkenning aan ons te kan gee en ons kan bevry van dié wat dit so aandik en verheerlik.  Ons wat die waarheid ken en nou bedreigde spesies geword het moet nou ons eie potjie krap.  Ons moet nou entrepreneurs word, selfonderhoudend wees, ons eie besighede begin om te oorleef.  Verwerp uit die nuwe bedeling moet ons aanvaar, vergewe en om verskoning vra!  Wie gaan vir ons om verskoning vra of aanvaar dat ons ook hier hoort en dit verdien om hier te wees.  Sal ons ooit vergewe word?

Jy my broer of suster wat nooit ‘n wapen op jou bors gedra het of ‘n wapen in jou hand gehad het nie en wat met outoriteit wil kom praat oor wat reg en verkeerd is en die verlede.  Ja, jy wat tussen jou vriende so spog oor jou veldslae en jou bravade!  Julle wat so graag op Facebook, Twitter en Instagram julle stories deel, foto’s plaas en opinies lig...., bly maar eerder stil.  Jy ken nie die volle, hartseer waarheid soos wat ons dit beleef het nie my ou mater!

Op die einde van die dag sal ons ook seker maar sing soos Koos Kombuis in sy liedjie Boer In Beton:

Iewers in my klink die stem,

van Strydom, Verwoerd en die knipmeslem

van patriotisme wat nog flits,

al maak ek Sondae vuur met blits

elke voorvader 'n pionier,

en ek weet ek hoort nie hier

ek sit in laatnag kroeë rond,

maar ken nie meer die reuk van grond

daar's iewers velde wat nog roep,

daar’s iewers nog 'n boere stoep

die Groot Trek oor die oop Savanna,

die blink loop van 'n Sanna

Trots moet ons aanhou veg vir ons voortbestaan en kontak hou met mekaar, want ons alleen weet waaroor dit gaan.  Ons, die onteerde, onerkende, gemuilbande kollektief, in ewige verbintenis tot die suksesse van ons opofferings, die vooruitgang van ons nasie, en die standvastige lojaliteit aan ons kamerade wat ons skouer aan skouer saam mee geveg het.

Nooit ooit sal ons bedel vir troos, vergifnis en erkenning nie!

Alles word toe swart voor my

Swart is die donkerste kleur in die kleurspektrum. Dit word gedefinieer as "die totale afwesigheid van lig of kleur" of as "'n mengsel van alle kleure of kleur-pigmente". Dit is die kleur wat alle lig absorbeer, nie weerspieël nie en dus verskyn as ontbloot van die orde. - https://af.wikipedia.org/wiki/Swart

Patrollie ry is die kern van misdaad voorkoming. Polisiepatrollies speel 'n baie belangrike rol in die bekamping van misdaad en skep ‘n gevoel van veiligheid onder die publiek en ontmoedig misdadigers om misdade te pleeg. Indien dit reg gedoen word, skep dit ook vertroue tussen die gemeenskap en die polisie. Die reg doen kom saam met skoon en netjiese voertuie en goed geklede en parate polisie beamptes. Dissipline en paraat loop saam met beskerm en dien.
 
Sersant Fires was een van daai slaggereed, oorentoesiasties, parate manne. Streng, altyd pynlik netjies en gedissiplineerd en het dieselfde dissipline op sy ondergeskiktes afgedwing. Hy het elke dag parade en inspeksie gehou. Almal se uniform moes dieselfde wees, nie somers drag met winters drag gemeng of veld drag met uniform saam geflans nie. As een ‘n baadjie aan het, moet almal een aan hê. Blink skoene só gepoets dat jy jouself kon sien daarin, hare mooi gesny en netjies vasgebind vir die dames, pet op die kop en sakke leeg. Jou sakboek op datum aangeteken en voertuig skoon en blink met logboek op datum.
 
Om patrollie te ry was nie enige man se voorreg nie, nee dit was net die voorreg van die wyk Sersant en sy bemanning, gewoonlik die mees senior lid aan diens en dit was die voorreg van Sersant Rooies en sy bemanning of “crew” Konstabel Elias Ndlovu. Saam was hulle ‘n gedigte span en het tydens elke skof ten minstens een arrestasie gemaak. Verder was hulle taak om die res van die skof te besoek en seker te maak dat ordentlike polisiëring plaasvind op straat en dat wet in orde gehandhaaf word. Sersant Fires was die aanklag kantoor bevelvoerder en ook skof leier en het dinge per radio vanaf die stasie gekoördineer. Die res moes hekwag diens doen, voet patrollie stap en in die aanklag kantoor dienste verrig.
 
In die polisie het almal ook byname gehad en die oorsprong van so ‘n bynaam is gewoonlik afkomstig van ‘n ou se van soos Fires Van Vuuren, of Vissie Visser, Nella en seker die mees bekendste, Blackie Swart. Almal was op hul rang gevolg deur sy bynaam of van aangespreek, soos Sersant Fires en ander. Konstabels was egter nie op rang aangespreek nie en was nie waardig om aangespreek te word as konstabel nie, behalwe as jy weer moes bewus gemaak word van waar jy op die food chain lê. Konstabels is sommer aangespreek op die van en instruksies was ook so uitgedeel: “Botha!, kom op parade..., of Van der Walt kry jou gat op ‘n drafstap!.
 
Sersant Rooies daarenteen se bynaam is nie afgelei van sy van nie, maar van sy gesig wat so rooi word as hy bedonderd is. Sersant Johannes Gerhardus Louw was sy volle name, maar heet Sersant Rooies onder die manne, maar definitief nie voor hom of in hoorbare afstand nie en hy was van dieselfde stoffasie as Sersant Fires. Sersant Rooies was ‘n yster op die skof, altyd reg om op patrollie by te staan en te help met arrestasies. Sy voertuig was sy trots, altyd skoon en netjies en daai 1800 Toyota patrollie bakkie of vangwa was na elke skof gewas en voor elk skof geïnspekteer en hy was oor daai vangwa soos Sersant Fires was oor uniform.
 
Staatsvoertuie in daardie dae was met respek behandel en was deel van die dissipline en magsvertoon van die mag. ‘n Skoon netjiese polisie voertuig het die beeld van die polisie uitgedra en deel van die verhouding van gesag en vertroue tussen die polisie en die publiek. SERVAMUS ET SERVIMUS – OM TE BESKERM EN TE DIEN, die leuse van die polisie moes ten alle tye uitgebeeld en uitgeleef word in jou voorkoms, gedrag en dissipline. Geen polisie voertuig was op die pad toegelaat as dit vuil of nie in volle werkende orde was nie. Indien ‘n voertuig ‘n stamp of krap gekry het, was ‘n volledige ondersoek daarna geloods en moes die bestuurder volle verantwoordelikheid daarvoor aanvaar. Alle ongelukke moes deur ‘n offisier op die toneel bygewoon word en het gewoonlik gelei tot ‘n dissiplinêre verhoor, maak nie saak wie se skuld dit was nie en die voertuig is dadelik onttrek en na die polisie motorhawe verwys vir herstelwerk.
 
Dit is dus ‘n onomwonde feit dat almal graag die patrolliewa wou ry, maar dat niemand kans gesien het vir die verantwoordelikheid en vervelige en oneindige administrasie en verslaggewing wat daarmee gepaard gaan nie, wat nog van al papierwerk en moontlike reperkussies indien die ryding iets sou oorkom? Indien jy ‘n voertuig lisensie gehad het was dit nie ‘n gegewe dat enigiemand die patrolliewa kon ry nie, nee jy moes aansoek doen vir magtiging, waarby jy weer deur ‘n toets gesit word en magtiging voor aansoek doen, slegs deur die stasie bevelvoerder goedgekeur op aanbeveling van adjudant offisier in beheer van logistiek en die skof sersant wat die moeisame bestuurstoets toegepas het.  
 
Dis was dan ook onafwendbaar dat daar soms interessante en snaakse verduidelikings voortgespruit het uit ongelukke waarby van die bestuurders van hierdie patrollie voertuie betrokke was. Soms moes innoverende relase van gebeure voorgelê word om uit die moeilikheid te bly of te verhoed dat jy vir beskadiging van staatseiendom aangekla gaan word wat ook dan kan lei tot die opskorting van die magtiging om ‘n staatsvoertuig te bestuur.      
 
So was dit dan ook toe sersant Rooies eendag tydens die eet van ‘n draai roomys in ‘n oomblik van swakheid sy aandag vir ‘n breukdeel van ‘n sekonde van die pad na die roomys wat op sy broek gedrup het moes verskuif. Met die opkyk was dit klaar te laat en het ‘n voertuig skielik voor hom tot stilstand gekom. Sersant Rooies het met mening gerem, maar onvermydelik met die peper duur Mercedes C230 Coupé se gat te kenne gemaak. Die oorblywende roomys in skakerings van wit, pienk en bruin het op sy ligblou somers hemp beland. Dit het sonder twyfel gepaard gegaan met gekruide taal en ‘n paar impulsiewe vyandige verwysings na onwelvoeglike anatomie. Hoe sê hulle? ....elke gek het sy gebrek.
 
Sersant Rooies was in die sop en moes baie vinnig en flink ‘n plan maak. Hy beveel onmiddellik vir Ndlovu, sy bemanning om sy baadjie uit te trek en vir hom te gee, en trek dit bo oor sy uniform aan om enige bewys van ‘n roomys weg te steek. Intussen vlieg hy by die deur uit om hom na die verwarde en emosionele dame van die Mercedes te snel. Hy stel onmiddellik die jong en goed versorgde dame, wat meer bekommerd is oor wat haar man aan haar gaan doen as die skade aan die voertuig, dat sy oor niks moet bekommer nie, maar dat hy wat sersant Rooies is alles onder beheer het en sal sorg dat sy niks oorkom nie en dat die polisie alle skade sal betaal.
 
Ter selfde tyd blaf sersant Rooies sarsies instruksies na Ndlovo om die beheerkamer te kontak en die diens offisier na die toneel te ontbied, die verkeer te beheer en te sorg dat die bakkie netjies skoon is binne in, sodat dat daar geen sweempie van roomys of iets dergeliks sal wees nie. Met sy hande vol met die emosionele bestuurder van die Mercedes en die skare wat nou begin saamdrom raak sersant al rooier en moeriger. Gelukkig is die skade gering. Die Mercedes het net ‘n gebreekte agterlig met ‘n effense duik teen die buffer en die ou taai Toyota bakkie het ongedeerd daarvan af gekom.
 
Intussen moet sersant Rooies en konstabel Elias Ndlovu hulle storie agtermekaar kry. Die twee werk al jare saam en verstaan mekaar en vertrou mekaar ten volle. “Luister Ndlovu... sê sersant Rooies. “Ons sê niks van roomys eet nie, verstaan jy?” “Dis reg so sersant..” antwoord Ndlovu vol selfvertroue. Sersant Rooies gaan voort: “My storie is soos volg, ons het patrollie spoed gery en gekyk vir handsak diewe en sakkerollers soos ons altyd doen in spitstyd”. Sersant Rooies gaan ernstig voort met sy relaas en sy gesig nou ‘n ligter skakering van pienk terwyl Ndlovu aandagtig luister. ”Ek het die hele dag nie lekker gevoel nie en my kop was baie seer....en ek het al slegter gevoel deur die dag”. Sersant Rooies bly vir ‘n oomblik stil in diep denke en kyk na Ndlovu...”is jy nog met my Ndlovu?”... “Ja Sersant ek het gesien jy voel sleg en was sommer bietjie wit by die geseg.”...”net so, jy verstaan mooi....en toe word alles net swart voor my en toe ek weersien toe stop die Mercedes dood voor my!?”...”Verstaan jy?”. Ndlovu knik sy kop, glimlag en wys vir sersant Rooies bevestigend ‘n duim in die lig om te wys hy het die storie. “Onthou alles het net swart voor my geraak voor die blerrie vrou sommer so kom dood stop het vir niks...”
 
Met die aankoms van die diens offisier op die toneel is dit toe nie Luitenant Barries Badenhorst soos verwag nie. Luitenant Badenhorst was nog jonk en het sy rang met boeke kennis gekry, nie harde polisie ervaring nie en met hom sou daar dadels van kom. Die diens offisier aan diens was Kaptein Spyker Van Wyk, die stasie se speur bevelvoerder. Kaptein van Wyk was ‘n ou hond wat gou ‘n geurtjie aan ‘n storie kon ryk en hy was berig vir sy kort humeur. Daar was al na hom verwys dat hy so geïrriteerd is dat hy fok as ‘n komma gebruik. Sersant Rooies en Konstabel Ndlovu salueer die Kaptein gespanne en weet nóú moet hulle hul storie mooi agter mekaar kry. Kaptein van Wyk stap nader en vra: “Wie was die drywer wat my middag tee kom kortknip het?” Sersant Rooies stap vorentoe en salueer sommer weer die Kaptein: “Dit was ek Kaptein...” Die Kaptein gluur hom aan bo-oor sy morsige dik snor en mompel: “Dan wil ek nie met jou praat nie, maar met jou bemanning, wie is jou crew Sersant? Vra die Kaptein moedswillig. “Dis sal Konstabel Ndlovu wees Kaptein” en beduie in die rigting van Elias. “Staan nader dat ek hoor wat gebeur het Konstabel....Jy kan maar solank die verkeer gaan reguleer Sersant!, en wys die sersant op die daad ongevoelig die pad.
 
Sersant Rooies is alweer bloedrooi in die gesig, maar hierdie keer van bekommernis en stap hangskouers weg, maar kyk oulaas verleë na die Kaptein en maak groot oë vir Ndlovu, so asof hy wil sê...”onthou wat ons ooreengekom het...” Kaptein Van Wyk leun teen die patrolliewa se modderskerm en maak reg om sy aantekening agter op ‘n boksie dertig Rothman sigarette te maak, “So wat is die storie Konstabel en moenie my tyd mors met stront nie, hoor jy my?”. Konstabel Ndlovu staan amper op aandag en rol ongemaklik sy broek se naat tussen sy duim en voorvinger. “Ek en die Sersant het stadig gery...patrollie spoed...opsoek na handsak diewe en sakkerollers soos elke dag...”. Die Kaptein loer op asof hy toestemming gee om voort te gaan, “Ja en toe?” sê hy ongeduldig. Ndlovu gaan voort: “Die Sersant het nie lekker gevoel vandag nie, hy was maar bietjie wit by die geseg“. Die Kaptein loer ongelowig na Ndlovu en knik wee dat hy moet voortgaan. “Toe ons nog so ry ek sien die Sersant kry swaar en hy voel siek...”.”Moet ek nou elke keer vir jou sê om aan te gaan?...wat toe?!” Ndlovu is nou asvaal en groot sweet druppels vorm op sy voorkop...”en toe ek hom weer kyk, ek kyk en ek sien alles word net swart voor by die sersant en toe stamp ons daai Mercedes”.
 
Dit is nodeloos om te rapporteer dat Kaptein Spyker Van Wyk agter die kap van die byl en die eet van die roomys gekom het. Die Kaptein was ‘n streng, tog regverdige man. Na onderhandeling met die jong dame wat gesoebat het dat niemand haar man moet vertel nie en dat sy eerder die Mercedes self sou laat regmaak en dat sy nie haar man se versekering wou in kennis stel nie, en die feit dat die Toyota niks oorgekom het nie, het Sersant Rooies en Konstabel Ndlovu lig daarvan af gekom. Beide van hulle moes ses maande diens in die radio kamer verrig en vir ‘n maand lank na elke skof die patrolliewa was en skoonmaak. Hulle twee het weer saam patrollie gery en misdadigers vasgetrek, maar nooit weer draai romys geëet aan diens wat duisternis veroorsaak nie.

Ou Legendes

“‘n Legende bevat altyd ʼn historiese kern, ‘n mite nie. ʼn Legende bevat verder ʼn groter element van waarheid as die mite. Dit het daarom ook minder met die bonatuurlike te doen as die mite en ‘n legende het wel soms met onverklaarbare verskynsels te doen wat vir  sommige mense ‘n mite is en vir ander nie, byvoorbeeld die verhaal van die Vlieënde Hollander.” - http://toetentaal.co.za/wp-content/uploads/2017/08/STUDIEVELD-C-Legendes-en-Volksverhale.pdf

Polisie kultuur is een van dissipline, respek en lojaliteit, oënskynlik voor die nuwe bedeling in elk geval. Die grootste vrees en angs van ‘n jong konstabel is om die skerpkant van ‘n Sersant te beleef wat nog gepraat van daai stil bedonderde Adjudant met sy stokkie onder sy arm?  ‘n Offisier het jy soos die plaag vermy, en net om te dink oor wat kan gebeur as jy sou moes deurloop onder daai klas gesag, het enige jong konstabel in ‘n koue sweet laat uitslaan.

Die rangstrukture van die polisie dwing dissipline en gesag af en amptelike opleiding geskied gewoonlik deur die onder offisiere en oorsien deur die offisierskorps, maar nie amptelike opleiding en lewens ervaring is meestal die werk van die ou legendes. Daardie Adjudant Offisiere wat nooit offisiere wou word nie. Dié wat nie gepla was met rang of status nie of wat nie ‘n begeerte gehad het om verplaas te word nie. Hierdie ou legendes is die ruggraat van die polisiediens of die polisie mag soos dit vir ons bekend was en hulle is die eerste om te sê: “alles het begin skeefloop die dag toe die mag ‘n diens geword het!”, of “in die mag was ons gevrees, noudat dit ‘n diens is word ons jammer gekry? Misdaad word nie met simpatie gestop nie man, vrees vir die gereg stop misdaad!” sou een ou legende in die teekamer mor.

Oom Norman en oom Jan was sulke manne. Legendes met jare se kennis en ondervinding. Oom Norman was oorspronklik van die ou spoorweg polisie en oom Jan was al oral, maar sy oorsprong is van Calvinia. Hulle was nog van die ou soort wat nog die langbroek safari pakke gedra het en ‘n kam het deel van sy toerusting uitgemaak. Netjiese agtermekaar manne met hare sypaadjie gekam en blink en netjies gehou met Brylcreem, al het hulle dit ontken. Tussen die sigaret reuk aan hulle was daar ‘n sweempie van Old Spice bespeur. ‘n Parker pen in sy boonste baadjie sak vergesel met ‘n bril kassie of pakkie 30 sigarette. Teetyd het ons aan hulle lippe gehang oor hulle staaltjies en ervaringe, en as jy iets wou weet van enige administrasie was hulle die manne wat jou net een keer die regte manier gewys het.

Hulle het ook nie vuurwapens gedra nie maar was dossier draers of docket draers en was hof manne. Die ouens wat die skuldig bevindings in die hof verseker het. Vaal donkies soos die saak dossiere bekend was, was netjies in die vakkies op hul lessenaars ten toon gestel. Elke dossier het sy plek gehad, nuwe sake, hof sake en onopgeloste sake. Op die dae wat hulle hof toe gaan, was hulle netjies geklee in ‘n pakke, blink skoene, das en “pocket squares” in die baadjie sak. Hulle is ook die eerste om vir jou mooi te laat verstaan in die streekhof kan jy nog wegkom met ‘n ligte pak, maar in die hooggeregshof jaag die regter jou sommer uit as jy durf in die hof inkom sonder ‘n donker statige pak.

Alhoewel hulle ook maar streng was, was dit meer soos ‘n vader figuur wat jou sal aanmaan, maar op die regte pad help. Nieteenstaande die kennis en ervaring wat hulle met jou gedeel het was hulle ook die ouens met die inisiatief en was die organiseerders van ‘n Vrydag middag braai. Hierdie tradisionele “ingewing van die oomblik” Vrydag middag braai het so een maal ‘n maand plaas gevind, gewoonlik die eerste Vrydag na payday. Hierdie maandelikse braaiery was so tradisioneel aan die polisie soos ingelegde vis in die Kaap tydens Paasfees of ‘n bunny chow in Durban. Elke lap baadjie (speurder) of yster baadjie (uniform kollega) het ten minste een maal ‘n maand so braai bygewoon.

Tydens hierdie “herstel van griewe braai” sou meningsverskille aangespreek word, sake bespreek word, inligting uitgeruil word en stres ontlaai word. Indien die meningsverskille bietjie hand uit sou ruk, sou oom Norman die situasie ontlont en as self aangestelde mediator die manne tot verhaal bring. Dit is ook gewoonlik hier waar nostalgiese brokkies inligting gedeel was en oorlog stories uitgeruil is. Dan wanneer daai voggies begin praat na daai “twee” biere per persoon per dag soos voorgeskryf deur staande orders, dan kom die legendariese stories uit van toeka se dae. Soms ‘n stille verwysing of insinuasie van iets geheimsinnig en vertroulik, maar die volle storie kom nooit uit nie. Daar word net so met mistiek verwys na iets wat moontlik was of nog is of nog gaan kom.     

Tydens hierdie braai sou oom Jan se Namakwaland storie vertel talent na vore kom. Hy sou ons met kleur en geur van sy kaskenades vertel het waarvan baie waarskynlik spek skiet was, maar vir die waarheid vertel is. Hy het legio Namakwaland gesegdes en idiome gebruik wat vreemd was vir ons, maar soos heuning van sy tong afgerol het. Sy liefde vir Afrikaans en die platteland, veral Namakwaland was opvallend, treffend en skreeu snaaks. Hy sou na verlede verwys as.. “toe die dooie see nog siek was” of na ‘n onverklaarbare storie verys as .. “dis nou ‘n storie met ‘n vraagteken vir ‘n einde...” of my gunsteling “jy kan nie onder die hoenderstellasie sit en as die hoender op jou kop tjorts wil sê dis die Here se wil nie”.

As daar klaar gebraai was sou die jonges almal besluit om te migreer na ‘n polisie kantien, gewoonlik die Stal, want daai “twee” biere per persoon per dag het hulle net dors gemaak vir nog. Oom Norman met die ronde voete en oom Jan storie verteller sal altyd saamstem en entoesiasties instem om saam te gaan kuier, maar sal net nooit opdaag nie. Maandag sal dit weggepraat word met een of ander interessante staaltjie of gebeurtenis wat hulle onafwendbaar verhoed het om ons te kom vergesel tot laat nag by die kantien. Jy sien hulle het lankal daai balans tussen kameraadskap en gesinslewe wat ons op die harde manier sou leer bemeester.

Op een so braai op ‘n baie reënerige Vrydag het die ouens weereens na die braai opgeruk na die plaaslike polisie oasis. Soos gewoonlik het oom Jan en oom Norman hartstogtelik en oortuigend ingestem om ons te vergesel, maar laat weet dat hulle maar stadig gaan ry weens die gure weer. Soos oudergewoonte het hulle nie opgedaag nie en by verskoning hierdie juweel van ‘n verduideliking verskaf.

Oom Jan:	“Julle weet mos ek ry maar stadig en is nie so gelukkig soos ou Norman wat al ‘n bril kan bekostig nie. Ek sê toe vir ou Norman hy moet maar agter my aanry en kyk laat ek nie die pad byster raak nie, want ek het so uitgesien na daai ou biertjie daar by die Stal. Was jare laas daar...”
Oom Norman:	“Ek sien self nie meer so lekker nie en het dit nie gesous Vrydag nie? Ek’t gedink ons gaan nooit by ons bestemming kom nie”
Oom Jan:	“So ry ek op my eie entjie stadig aan en luister maar na RSG en laat die karre maar verby kom. Ek is dors, maar nie haastig nie ...”
Oom Norman:	“Hy het nie so stadig gery nie, want ek kon hom nie voor my sien nie en het gedink hy het dalk besluit om huis toe te gaan en ons weer te drop soos altyd?”
Oom Jan:	“Gaan loop lê Norman! Ek ry nog al te lekker, maar sukkel om voor my te sien en ek was nie eers onder die prop nie. Ek sien net so nou en dan ‘n kar by my verby gaan en dan verdwyn sy ligte in die reën. Die ruitveërs loop vol spoed, maar die watter bly stroom oor die windskerm en ek kan omtrent niks sien. Ek het later maar die noodligte aangeskakel sodat die ouens kan sien ek is nie so dors nie”
Oom Norman:	“Ek het ook maar gesukkel om te sien met die wat dit wuiwe met klompe gereën het ... ek moes ook maar versigtig ry.”
Oom Jan:	“Skielik hoor ek ‘n klop aan die ruit, skrik my amper uit my ID boek uit ... dag ek het aan die slaap geraak, verongeluk en nou klop hier ‘n engel teen daai spoed aan my ruit?”
Oom Norman:	“Jislaaik, ek't  lekker gelag toe ek die ou donder daar teen die pad sien."
Oom Jan:	“En wie se gesig sien ek buite my my ruit? ...ou Norman! Ek dag ek hallusineer, ... Norman sal mos nooit ‘n engel kan wees nie?”
Oom Norman:	“Nee, die ou bliksem het daar langs die  pad in ‘n plas watter gaan staan met sy hazards aan en soos ‘n trek sprinkaan sit hy agter die stuurwiel met die wipers wat verwoed die reën afvee en hy dink hy ry nog, maar die kar se enjin het lankal uitgesny van die water wat die sparkplugs nat gemaak het.”  ...en wat bedoel jy ek sal nie 'n engel kan wees nie, ek het klaar hel op aarde met misdaad en moord ... ek sal reguit hemel toe gaan.
Oom Jan:	“Ek kon nie verstaan hoekom jaag almal so by my verby op ‘n Vrydag middag nie. Ek dog daar ‘n misdaad toneel, maar hoor geen sirenes nie.”
Oom Norman:	“Die ou donder kan bly wees ek het hom daar langs die pad sien staan ... hy sou tot sonop gery het”
Oom Jan:	“Dat ‘n motor nou so befoutig kan wees ...?”

Ja, dis die ou legendes wat die gom van die polisie was, die ou staatmakers en ratte wat die horlosie laat loop het. Ek wonder wat het van oom Jan en oom Norman geword? Hulle is seker lankal nie meer met ons nie, maar ek glo en vertrou dat oom Norman ‘n vol lewe gehad het, ... goeie wyn het nie ‘n krans nodig nie. Ek wil graag glo dat oom Jan in sy geliefde Calvinia gaan aftree het en ek is seker hy sit elke weeksdag etenstyd in die plaaslike kroeg en deel stories uit met ander Namakwalanders en besoekers aan die kontrei. As beide van hulle die tydelike met die ewige verruil het glo ek die Here het vir hulle ‘n spesiale plekkie saam met al die ander legendes in die hemel geskep, want hulle het hel op aarde gehad met misdaad en moord.

Die Lorrie

“Waar ‘n wil is ‘n weg
Dit is tyd dat ons ophou veg
Terwyl ons harte brand
Skyn daar ‘n silwer rand
Waar ‘n wil is ‘n weg”
Brendan Peyper - Twee Is Beter As Een

ʼn Polisie kantien is een van daai plekke wat net die ouens wat daar uithang sal verstaan. Hierdie instansie is die oase en drinkplek vir moeë siele. Hier word oorlog stories uitgeruil, die dag se uitdagings bespreek en al jou sorge verdrink. Hier koop jy jou drink dingetjie vir ‘n appel en ‘n ui omdat die kantien streng reëls het teen wins maak, maar ook teen die tyd wat dit bedryf kan word. Dit mag slegs oop wees van 17:00 tot 19:00 Maandae tot Vrydae. Offisiere mag nie saam met onder offisiere drink nie en ook nie anders om nie. Drink tyd is maar kort, maar in ‘n kort tydjie kan ‘n ou vir goedkoop bitter vinnig gekletter raak.

So is dit toe ook so een wintersaand by die ‘n polisie kantien by name “Die Stal”, want elke kantien het ook sy eie naam gekry. Daar was die Watergat, Oom Tienie se plek, Die Sink Kaia en vele meer. Dié wintersaand aand was dit by die Stal waar twee jong konstabels van SANAB hulle bekke kom klam maak het. Sommer vroeg aand was hulle al luidrugtig en mens sou sweer hulle het al iets gevat voor hulle by die Stal kom nes skrop het. In die hoek sit Sersant Fires rustig op sy spesiale plekkie gereserveer net vir hom en niemand sal dit waag om daar gaan sit nie. Indien jy dalk nie geweet het nie sal die tap meester agter die kroeg, ou Dan, gou vir jou laat verstaan jy moet elders gaan sit met ‘n baie koue en streng aanmaning: “as jy nou wil seerkry vanaand moet jy nou daar loop sit. Gaan soek vir jou ‘n anders stoel. Niemand behalwe Sarge Fires sit daar nie!”.

Intussen raak die 2 blougat konstabels net meer raserig en raak nou sommer bietjie stamperig ook, nie aspris nie, maar jy weet mos hoe val ‘n ou bietjie rond as Bacchus jou begin stoot. Sal die een ou konstabelkie nie dan hier langs Sersant Fires kom staan en vir hom vra: “...sarge, het jy al saam met ‘n soutie gewerk?....daai tjommie van my...” en wys na sy rooi gebrande vriend met die wit velletjie, “...ou Franky is nie so bad soos die koerante skryf nie. Eintlik is hy ‘n goeie ou al drink hy net Hunters..”. Sersant Fires antwoord nie vir SANAB nie en teug aan sy Black Label en staar in die spieël agter die glase voor hom. “Smaak my nie sarge is lus vir praat nie” rapporteer SANAB en stap na sy volgende slagoffer. Sers Fires weet al om nie hierdie outjies ‘n gap te gee nie, want anders klou hy soos ‘n bosluis aan jou die hele aand en voor jy jou oë uitvryf, speel jy ma en sielkundige oor die meisie wat hom gelos het of sy pa wat wou hy moes regte studeer en hom nie verstaan nie.

Die Stal raak nou al besiger en raserig en selfs SANAB en sy Engelse kollega is nou meer draaglik en deel van geselskap. Die groep probeer selfs nou vir Engelsman Afrikaanse polisie liedjies leer in Afrikaans vloek en dit gaan jolig. Net sersant Fires sit nog steeds in staar in die verte met net sy Black Label en Chesterfield sigarette as geselskap en ou Dan staan al vir 15 minute ‘n bierglas en blink vryf. Om 18:45 roep ou Dan last round en met luidrugtige verset probeer die ouens vir ou Dan oortuig om net vanaand die kantien bietjie langer oop te hou, want Engelsman ken amper “eendjies, eendjies stap in ry" uit sy kop uit. Ou Dan skud sy kop halfhartig heen en weer en loer onderlangs vir Sers Fires, maar sarge loer net nors na almal, sluk die laaste sopie uit sy Black Label, sit saggies die bottel op die kroegtoonbank neer en sy sigarette en aansteker in sy linker bosak en groet: “Nag manne en reguit na julle blyplekke. Dis wanneer mense nou begin rondloop dat die moeilikheid gebeur, verstaan ons mekaar?” Soos een mannekoor beaam almal: “yes sarge, lekker slaap sarge..” en bestel hulle in dieselfde asem soos een man gou elkeen ‘n laaste dop.

Sersant Fires sit se kêp op sy kop en los die manne tot hulle eie genade. Hy sal die “sarge” vanaand oorsien, maar môre sal hulle om as Sersant aanspreek en behoed die armsalige siel wat dit nie doen nie. Hy weet beter as om die manne nou te dissiplineer, want polisie koffie maak almal slim en gee almal guts en hy weet hulle bedoel geen disrespek nie. Hierdie is in elke geval nog in die dae toe daar meer onder offisiere as vandag se top heavy struktuur was en ‘n sersant was die ou wat die kitaar geslaan het en die dissipline gehandhaaf het. Alhoewel offisiere die septer geswaai het was hulle maar min te sien, maar almal het geweet die Adjudant is in beheer, maar die Sersant het die dissipline afgedwing.

Op die kop 19:00 jaag ou Dan die gespuis uit die Stal. Hier en daar rebelleer een of twee met: “..ag nee man ou Dan, my glas is nog vol, laat ek hom net gou klaar nurse man?!”, maar Dan wil niks weet nie en begin hulle soos skape in ‘n drukgang by die deur uit jaag... “jy kan buite jou dop klaar drink, los net die glas daar op die muurtjie, ek sal hom môre kry.....En ek weet wie het almal glase gevat, as hulle nie môreoggend hier is nie, kla ek jou aan vir diefstal van staatseiendom”. Ou Dan sluit die kantien deur en groet, maar niemand sien vir ou Dan meer raak nie, hy het sy doel gedien vir die aand. Een vir een gaan die ouens kamer toe, want meeste van hulle bly in die kaserne of “barracks” soos dit algemeen bekend gestaan het in daai tyd. SANAB en Engelsman bly nie in die “barracks” nie en het met hulle eie rygoed daar aangekom.

Teen hulle beter wete klim hulle in hulle voertuie en kom oor een dat hulle agter mekaar sal ry en seker maak die een kry die ander veilig by die huis, natuurlik op sy beste ‘n baie slegte plan, maar tuiskom moet hulle tog. SANAB reken Engelsman moet voor ry, dan sal hy agter hom aanry en kyk dat hy veilig by die huis kom en so is hulle vort. Die twee manne ry nogal heel versigtig op die dubbelpad toe daar van voor ‘n groot lorrie aankom. Dit is een van daai wat die nuwe karre vervoer, daai dubbel decker tipe met karre bo en onder. Wat SANAB en Engelsman nie weet nie is dat dié lorrie se ligte het onklaar geraak en die bestuurder moes toe ‘n plan maak. Die lorrie drywer het met ‘n blink plan na vore gekom en die heel boonste voertuig wat se neus in die rigting waarnatoe hy ry se ligte aangesit. Daai eerste kar staan hoeka met sy neus effe skuins af na die pad toe en dit gee net genoeg lig vir lorrie drywer om tot ‘n veilige bestemming te kom.

Intussen ry SANAB en Engelsman nog in konvooi in die teenoorgestelde rigting as die lorrie. Met eens swaai Engelsman links oor die pad, verloor amper beheer en kom tot stilstand etlike meters verder in ‘n wolk van stof wat net die rooi briek ligte van Engelsman se voertuig sigbaar maak. SANAB kom tot stilstand in ‘n net so digte stofwolk agter Engelsman en spring uit om Engelsman tot hulp te snel. “Wat de donner doen jy soutie?!”, vra SANAB verbaas en geïrriteerd. Engelsman sit strak met wit kneukel hande op die stuurwiel vasgeklemd en staar net voor hom uit. “Is jy OK, Franky?” vra Sarel van SANAB. Stadig en verward kyk Franky vir Sarel en vra: “Dit you see that truck bro?”. “Watter trok?” vra Sarel. “Daai groot ene met die karre op...” uiter Franky in gebroke Afrikaans. “Ja...! ek het en wat daarvan?”, vra Sarel. “My brother....as daai ding se ligte so hoog is...hoe breed is hy nie....?

Vrydag Nagskof

“Normaalweg is dit maar bedrywig in die aanklagkantoor en moet polisielede met Salomo se wysheid en Job se geduld bedeeld wees om almal tevrede te stel.”  HUMOR IN DIE AANKLAGKANTOOR deur Majoor C.P. de W. Crafford uit https://www.samirror.com/humor-in-die-aanklagkantoor.html

Daar is ‘n boek deur Adrew Faul by name “Behind the Badge” en die boek dek 'n wye verskeidenheid temas, insluitend redes waarom lede aansluit, opleiding, polisiëring onder apartheid en transformasie na 1994.  Volgens die skrywer het elke Suid-Afrikaner 'n sterk opinie oor misdaad en polisiëring, maar die meeste weet baie min oor die lewens en ervarings van die gemiddelde polisiebeampte. Wat die boek nie dek nie is die menige lede wat voor 1994 polisie beamptes was en wat hulle moes ervaar en wat van hulle geword het.  Dit is egter ‘n baie sombere en emosionele gesprek en kan vir baie lank gedebatteer word. 

Wat ek ervaar het toe ek die boek gelees het is meer - die agter elke storie tema.  Daar is so baie befaamde lede, legendes en berugte individue saam met wie ek gewerk het.  Daar is die wat roem verdien en dan die wat net in die kollig wou wees.  Baie het boeke geskryf oor hulle ervarings en van die boeke was lewens veranderend, ander praat net groot en baie van hulle praat die waarheid baie snaaks en sommer net bog (daar is natuurlik ‘n ander woord wat ek eerder sou wou gebruik om bog te beskryf).  Agter elkeen van hierdie stories, berigte en gerigte is daar ook ‘n verhaal of ‘n legende.  Ek het al baie oorweeg om ook ‘n boek te skryf oor my ervaringe en ondervinding saam met baie van hierdie skrywers of mense oor wie al geskryf is in boeke, koerante en tydskrifte.  Die vraag is egter, waaraan sal ek gemeet word? Berig, beroemd, braaf of net nog ‘n “Glory Hunter”?

Ek het besluit om eerder staaltjies te vertel wat ek saam met hierdie groot name ervaar het of van wat ek gehoor het.  Die wat ek ervaar het was almal waar, maar die wat ek gehoor het twyfel ek maar sterk oor en indien dit waar is, wel dan is daar soveel meer om te waardeer.  Ek het ook besluit om dit in die derde persoon te vertel, dan kan die leser maar self wonder watter was my eie ervaringe en watter was net staaltjies.  En so begin die eerste van baie dan...

Een aand ry Sersant Fires op sy gewone patrollie besig met sy misdaad voorkoming en oë oop vir enigiets verdag.  Dit is die begin van nagskof en al kan nagskofte maar lank word, weet hy dat hierdie skof ‘n bedrywige een saal wees.  Dit is Vrydagaand en daar sal baie bakleiery by die nagklubs, kroeë en selfs in agtergeblewe woon areas wees. Dis elke Vrydagaand se storie, maar op die einde van die maand nog erger want dan neem die wat maandelikse lone kry ook deel aan die geveg.  Daar sal ma slaan vir pa, of andersom gevalle wees, steroïde belaaide gevegte by die nagklubs, pad woede en natuurlik moet pad ongelukke nie uit die oog verloor word nie. 

Na middernag is Sersant Fires en sy bemanning al lekker gatvol vir dronk mense, die aanranding en opsetlike saakbeskadiging klagtes wat al bygewoon is en al die administratiewe werk wat daarmee gepaard gaan.  Al wat Sersant Fires en sy bemanning, Konstabel Nkosi wil doen is stop en ‘n lekker komplimentêre geroosterde kaas en ham  toebroodjie met ‘n lekker koppie soet koffie by die plaaslike padkafee.  In hierdie dae was polisiemanne nog met respek behandel en aalmoese in die vorm van kos en die patrolliewa verniet te laat was, was algemeen en ‘n vorm van dankbaarheid teenoor diens wat gelewer is.  ‘n Skoon en netjiese vangwa of polisie motor was ‘n teken van trots, dissipline en orde en ‘n gemeenskap verantwoordelikheid, want Vrydae was ook inspeksie dag vir alle polisie voertuie.

Slegs een kilometer voor die indraai na die pad kafee slinger ‘n geel Toyota Tazz met etlike brandewyn vlekke heen en weer oor die pad. ‘n Skoroskoro soos Konstabel Nkosi na die verby sy jare verslete ou ryding sal verwys.  “Nie nog een nie!” skreeu Sersant Fires “..ek het so uitgesien na daai koffie breek..“.  Die gesing van jong manne is duidelik hoorbaar uit die voertuig, seer selerlik studente wat van ‘n jol afkom.  Whoop, whoop looi die sirene en die drywer gooi amper die ou Toyota om en kom tot stilstand met een wiel op die sypaadjie.  Sersant Fires is met een sprong en twee lang tree by die drywer se venster en al wat die besope bestuurder uitkry is “jislaaik oom, hoe laat jy my nou skrik! Jy kan mos nie daai siren so op my gat aan sit nie, kan jy nie  sien ek is gesuip nie?!” en net daar net daar pass hy uit op die stuurwiel uit met die ouens agter in die Tazz wat nog steeds sing en die ou in die middel slaat die ghitaar.  Sersant Fires moet hard op die dak slaan en sy fluitjie blaas om hulle aandag te trek. 

Verstommend kyk die studente vir Sersant Fires oop mond en woordeloos aan. “Het julle nie die sirene gehoor nie en weet julle nie dat julle gestop het nie?”  vra Sersant Fires gillende.  “Nee Kaptein..” waag een ou dit “..ons ry al die hele aand so stop stop. Tubby ry maar soos sy gat”, en klap vir Tubby agter die kop. “Tubby is uitgepass!” bulder Sersant Fires dit uit, “hoe laat julle so ou bestuur?...het julle geen verantwoordelikheidsin nie?!”  Stil en verbaas kyk die klompie studente na mekaar, met ‘n vraagteken op elkeen se voorkom.  Een skraap die moed bymekaar om ‘n verduideliking te gee en sê:...”hy was te dronk om te sing oom, toe laat ons hom maar bestuur?”.  Sersant Fires is stom geslaan, maar dink gou terug aan sy jong dae en die nonsens wat hy aangejaag het toe hy ‘n student in Pretoria se polisie kollege was. Die goed wat hy gedoen het as hy naweek af gekry het, kan ‘n ou ook boeke oor skryf.  Hy haal die sleutel van die voertuig het die aansit skakelaar uit en gee opdrag dat hulle in die voertuig moet bly totdat hy terugkom om hulle almal toe te sluit.

Net voor die einde van die skof om 05:30 stop Sersant Fires weer agter die geel Toyota Tazz, nog net so halflyf op die sypaadjie waar hy dit 4 ure terug gelos het.  Die venster is toe gewasem en ‘n koor van snork geluide kom vanuit die voertuig.  Sersant Fires klop teen die passasiers ruit en ‘n deur die mik geslaap en deurmekaar jong seun draai die venster af. “Môre oom..” sê hy verward, terwyl hy die slaap uit sy bloedbelope oë vryf.  “Het julle jul roes afgeslaap..?”  vra Sersant Fires. “Ja dankie..”  sing die koor. “Hier is die sleutel..” sê Sersant Fires en gooi dit op passasier se skoot neer. “Reguit huis toe...en julle laat nie vir Tubby bestuur nie. hoor julle my?”  Met absolute dankbaarheid en verligting sing almal “dankie oom ons sal nie weer nie oom...baie dankie oom”.

Sersant Fires stap terug na sy patrollie voertuig en sien uit na die einde van sy skof.  Hy hoor die Toyota se slinger draai enjin vat maar traag en dan die dreuning van die moee ou skoroskor. Sersant Fires kyk hoe Tazz stadig wegtrek en versigtig in die pad inry.  Tubby sit nou links voor en die nuwe bestuurder lyk maar bang en versigtig en loer met ‘n skewe glimlag van dankbare tevredenheid na Sersant Fires.  Die ou karetjie is nog koud en hoes en spoeg en draai stadig in die pad om, en met die verby ry skreeu Tubby...”dankie Kaptein...!, sien jou weer volgende Vrydag aand...!”. Sersant Fires skud sy kop, maar glimlag toe in die patrolliewa inklim en sê saggies onder sy pet deur ”donnerse klomp student sal my nog na vroeë pension dryf..”